O’zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik instituti

Huquqning qo’riqlovchi funksiyasi 
- uning ijtimoiy vazifasi bilan belgilangan 
huquqiy ta’sir etish yo’nalishi bo’lib, u umumiy ahamiyatga molik, o’ta muhim iqtisodiy, 
siyosiy, ma’naviy va boshqa ijtimoiy munosabatlarni muhofaza etishga, ularning 
daxlsizligini ta’minlashga yo’naltiriladi va shu bilan birga, jamiyatga yot, zararli 
munosabatlarni siqib chiqarishga qaratiladi. 
Qo’riqlovchi funksiyaning xususiyatlari quyidagilardan iborat: 
birinchidan, u huquqni kishilar xulq-atvoriga ta’sir etishning alohida vositasi sifatida 
ta’riflaydi. Huquq bu vazifani jazo qo’llash, taqiqlar o’rnatish va yuridik javobgarlikni 
amalga oshirish bilan qo’rqitib, insonlar irodasiga ta’sir o’tkazish orqali bajaradi; 
ikkinchidan, unda davlat huquqiy qoidalar vositasida qanday ijtimoiy qadriyatlarni 
o’z himoyasiga olganligi to’g’risida ijtimoiy munosabat sub’yektlariga axborot yetkaziladi; 
uchinchidan, u jamiyatning siyosiy va huquqiy madaniyati darajasining, huquqdagi 
insonparvarlik asoslarining ko’rsatkichidir. 
Huquqning qo’riqlovchi funksiyasiga xos xususiyatlar uni davlatning huquqni 
muhofaza etish faoliyati bilan qiyosla ganda aniqroq namoyon bo’ladi. Tegishli davlat 
idoralari huquq sohiblari tomonidan qonun talablari so’zsiz qat’i bajarilishini ta’minlaydi, 
jamiyatda qonuniylik muhitini vujudga keltiradilar. Bu huquq buzilishi faktini aniqlash, 
ularni tyergov qilish va aybdorlarni yuridik javobgarlikka tortish bilan ta’minlanadi. 
Shunday qilib, huquqning qo’riqlovchi funksiyasi huquqning bevosita harakatlanishi 
bo’lsa, davlatning huquqni muhofaza etish faoliyati huquq talablariga rioya qilishning 
moddiy kasrolatidir. Bunda maxsus idoralar (IIV organlari, prokuratura, sud)ning huquqni 
Qo’riqlashga qaratilgan faoliyati maydonga chiqadi. Bundan tashqari, qo’riqlovchi funksiya 
ijtimoiy munosabatlarni himoyalashga yo’nal tirilgandir. 

---

126