O’zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik instituti

 
4-§. Aybsizlik prezumpsiyasi. Yuridik javobgarlikva qilmishning huquqqa 
xilofligini istisno qiluvchi holatlar 
Aybsizlik prezumpsiyasi. 
Gumon qilinuvchi, ayblanuvchi yoki sudlanuvchi uning 
jinoyat sodir etishda aybdorligi qonunda nazarda tutilgan tartibda isbotlangunga va 
qonuniy kuchga kirgan sud hukmi bilan aniqdangunga qadar aybsiz hisoblanadi. 
Gumon qilinuvchi, ayblanuvchi yoki sudlanuvchi o’zining aybsizligani isbotlab berish 
majburiyatiga ega emas. 
Aybdorlikka oid barcha shubhalar, basharti ularni bartaraf etish imkoniyatlari 
tugagan bo’lsa, gumon qilinuvchi, ayblanuvchi yoki sudlanuvchining foydasiga hal qilinishi 
lozim. Qonun qo’llanilayotganda kelib chiqadigan shubhalar ham gumon qilinuvchining, 
ayblanuvchining, sudlanuvchining foydasiga hal qilinishi kerak. Fuqaroning aybsizlik 
prezumpsiyasi - shaxsning huquq va erkinliklarini mustahkam kafolatidir. O’zbekiston 
Respublikasi Konstitutsiyasida (26-modda) aybsizlik prezumpsiyasi o’zining ifodasi-ni 
topgan bo’lib, unda jumladan, shunday deyiladi: «Jinoyat sodir etganlikda ayblanayotgan 
har bir shaxsning ishi sudda qonuniy tartibda, oshkora ko’rib chiqilib, uning aybi 
aniqlanmaguncha u aybdor hisoblanmaydi. Sudtsa ayblanayotgan shaxsga o’zini himoya 
qilish uchun barcha sharoitlar ta’minlab beriladi...» 
Bu masala O’zbekiston Respublikasi Jinoyat protsessual kodeksining 23-moddasida 
ham o’zining yorqin ifodasini topgan. 
Yuridik javobgarlik va qilmishning huquqqa xilofli-gani istisno qiluvchi holatlar 

---

197 
mavjud bo’lib.ularga quyi-dagilar kiradi: 
1) akdi norasoliq (shaxs o’zining harakatlariga hisobot bera olmaydigan hollarda); 
2) zaruriy mudofaa (shaxs, jamiyat, davlat manfaatlari himoyasidan kelib chiqib, 
zarar etkazuvchiga nisbatan zaruriy mudofaa doirasida qarshilik ko’rsatish yoki zarar 
etkazish); 
3) oxirgi zarurat (shaxs jamiyat, davlat manfaatlariga xavf tug’diradigan holatlarda, 
bu xavfning oldini olishga qaratilgan choralar doirasidagi harakatlar); 
4) ijtimoiy xavfyailik darajasi bo’lmagan huquqbuzarliklar sodir etilganda; 
5) kazus (tasodiflar) va hokazo. 

---

198