O'zbеkiston respublik

O'ZBЕKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA
KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI


MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKЕNT AXBOROT TЕXNOLOGIYALARI UNIVЕRSITЕTI
KOMPYUTER INJINIRINGI FAKULTETI


MA’LUMOTLARNI TIKLASH
AMALIY ISH

BAJARDI:Ibrohimov Ilyosbek

TEKSHIRDI:Yuldashov Rahman
TOSHKENT 2022
2-AMALIY ISH
Ishdan maqsad: Mazkur amaliy ishni bajarish jarayonida talabalar ma’lumotlarni tiklash uchun mo‘ljallangan operatsion tizimlari va uning amaliy ahamiyati haqida amaliy ko‘nikma hosil qiladilar.
Recuva
Platforma: Windows.
Narxi: bepul, kengaytirilgan versiyasi 19,95 dollar.
Recuva bexosdan o‘chirib yuborilgan, «Korzina»ni tozalaganda yo‘qotilgan fayllarni tiklab beradi. Ushbu dastur tasodifan formatlab yuborilgan xotira qurilmalaridagi fayllarni – fotoapparat xotira kartasidagi surat, MP3-pleyerdagi qo‘shiq kabilarni ham topib sizga qaytarib bera oladi. Recuva har qanday xotira tashuvchisi, hatto iPod xotirasi bilan ham ishlay oladi.
Kompyuteringizga uni mana bu havola orqali yuklab olishingiz mumkin.
Fayllarni mantiqiy tiklash amallari to`g`risida 1 ta dastur orqali misol tayorladm bunday dasturlar ancha ko`p men ‘’recuva’’ dasturidan foydalandim qolganlariga misol qilib DMDE R-studio va h.k lar…
Foydalanuvchi tomonidan axlat qutisidan o'chirilgan fayllar va papkalar (Shift + Delete tugmachalarini bosish orqali).

Fayl tizimining ishlamay qolishi natijasida buzilgan ma'lumotlar.
Viruslar tomonidan o'chirilgan fayllar.
Formatlangan bo'limlardagi ma'lumotlar (diskdagi barcha ma'lumotlar nol bilan yoziladigan "past darajadagi" formatlash bundan mustasno).
Biroq, bu masalada muvaffaqiyatning 100% kafolati bo'lishi mumkin emas. Yaqinda o'chirilgan fayllar va papkalar, ya'ni ular saqlangan disk maydonlari ustiga yozilmagan, najot topish uchun eng katta imkoniyatga ega. Ikkinchi holatda, tez formatlashdan so'ng ma'lumotni tiklash imkoniyati maksimal darajada yuqori, chunki faqat bo'limdagi fayllarni ajratish jadvali o'chiriladi va ular o'zlari joyida qoladi.
Bu Windows kompyuterlari uchun eng mashhur bepul ma'lumotlarni tiklash dasturlaridan biri. Bu, ayniqsa, axlat qutisidan o'chirilgan narsalarni tiklashda samarali bo'ladi. U deyarli barcha turdagi fayllarni qo'llab-quvvatlaydi: grafikalar, musiqa, videolar, arxivlar, hujjatlar, elektron pochta xabarlari va boshqalar.

Recuva nafaqat xizmatga yaroqli, balki mantiqan shikastlangan qurilmalardan, shuningdek formatlangan disk qismlaridan ma'lumotlarni o'qiy oladi. U har qanday ommaviy axborot vositasini taniydi - qattiq va optik disklar, SSD disklar, flesh-disklar, xotira kartalari, mobil qurilmalar va boshqalar NTFS, FAT16-32 va ExFat fayl tizimlari bilan ishlaydi.
Dasturdan qanday foydalanish kerak:
Recuva-ning o'rnatilishini yoki ko'chma versiyasini yuklab oling. Uni alohida papkaga o'rnating yoki oching va administrator huquqlari bilan ishga tushiring.
Agar dastur interfeysi ingliz tilida ochilgan bo'lsa, qulaylik uchun rus tiliga o'tishingiz mumkin: "Options" tugmasini bosing va "General" yorlig'idagi "Language" ro'yxatidan "Russian" -ni tanlang.

Asosiy oynadan disk bo'limlari va ulangan disklar ro'yxatini oching. Ma'lumotni qayta tiklaydigan maydonni tanlang.
Qidiruv satrida (lupa belgisi bilan belgilangan) qidirayotgan ob'ektga yo'lni ko'rsating yoki o'qni bosing va qayta tiklanadigan fayl turini tanlang. Bizning misolimizda bular grafikalar. Aytgancha, matnli hujjatlarni kalit so'zlar yordamida qidirish mumkin. Buning uchun "Tahlil" menyusini oching va "Tarkibni ko'rish" -ni tanlang. "Fayl maskasi" maydonida hujjat turi (doc, pdf va boshqalar) ko'rsatilishi kerak, "Izlash satri" da esa dastur qidirishi kerak bo'lgan so'z yoki iborani ko'rsatishingiz kerak. Ikkala maydonni to'ldirgandan so'ng, "Tahlil" tugmasini bosing.

Topilgan hujjatlar ro'yxati (yoki boshqa turdagi fayllar - sozlamalarda belgilaganingizga qarab) asosiy Recuva oynasida ko'rsatiladi. Ba'zi hollarda tiklanishdan oldin "Ko'rish" maydonida (ro'yxatning o'ng tomonida) matnli hujjatlar va rasmlarning tarkibini ko'rishingiz mumkin. "Xulosa" fayl haqida ma'lumotni o'z ichiga oladi: nomi, hajmi, holati va ustiga yozilgan klasterlar soni. "Sarlavha" da navbati bilan - sarlavha xizmati ma'lumotlari.
Har bir ro'yxat elementi yonida rangli doiraga ega. Yashil rang o'chirilgan fayllarni tiklash uchun yaxshi imkoniyatni ko'rsatadi. Sariq - shubhali va qizil - uning yo'qligi uchun (chunki faylning muhim qismi yozilgan).
Qaytmoqchi bo'lgan moslamalarni ro'yxatda tanlang va "Restore" tugmasini bosing. Dastur ularni saqlashi kerak bo'lgan papkani tanlang. Bu bitta diskdagi yoki boshqa jismoniy qurilmadagi boshqa mantiqiy bo'lim bo'lishi muhimdir.
Biz ko‘pincha – “Men Windows da ishlayman” deb aytamiz, ammo buni salbiy tasavvur qilamiz.Chunki operatsion tizimning (OT) o‘zi - kompyuter (temir - tersak) va boshqa dasturlar orasida buffer o‘zatuvchidir. OT o‘ziga, boshqa dasturlar junatayotgan signal buyruqlarni qabul qiladi va ularni “tushunarli” mashina tiliga o‘tkazadi. OT kompyuterga ulangan hamma qurilmalarni boshqaradi va ularga boshqa dasturlar murojatini ta’minlab beradi. Ya’ni OT foydalanuvchiga kompyuter bilan ishlash qo‘layligini yaratadi.
Har bir OT eng kamida beshta asosiy qismdan iboratdir.
Birinchisi – “dasturlash tilidan mashina kodlari tiliga“ o‘girish qismi.
Ikkinchisi – kompyuter tarkibiga kiruvchi turli qurilmalarni boshqarish uchun maxsus dasturlar. Bunday dasturlar – boshqaruvchi dasturlar deb ataladi. Bu dasturlar yordamida OT har bir qurilma “yuragiga” eng qiyin yo‘l topadi va hamma funksiyalarni “boshqarish pulti”ni o‘z qo‘liga oladi. Chunki xaydovchi ham, yo‘lga chiqishdan oldin, guvohnomasini olishi kerakku.
Uchinchi qism – amaliy dasturlar ishlaydigan standart funksiyalar va protseduralar bajarilishi uchun maxsus modul va interfeyslar. Bunday kutubxonalar Windows da juda ko’p, ularning ko‘pchiligi bir – biri bilan u yoki bu masalani yechish uchun birgalikda ishlaydilar. Eng taniqli dastur – DirectX bo’lib, u ovozli, videoli va boshqa multimedia resurslari bilan ishlaydigan instrumentlar yig‘indisidir.
To‘rtinchisi – “ma’lumotlar ba’zasi”, unga tizim hamma sozlashlar, o‘rnatilgan dasturlar haqida ma’lumotlarni kiritib beradi. Chunki bunday ma’lumotlarni dastur o‘z saqlay olmaydi. Windows da hamma dasturlarga sozlashlarni saqlashga yagona “ombor” - tizimli resstr ajratadi. Resstrda Windows’s ning ishlashi uchun zaruriy ma’lumotlar saqlanadi.
Beshinchi qism – foydalanuvchi ishlaydigan qo‘lay qobiq. Bu foydalanuvchi uchun zerikarli va qiziq bo’lmagan yadro o‘ralgan chiroyli o‘ralmadir (upakovka). Bunday o‘xshatishning foydali tomoni shundaki, OT ni tanlashda uni tasvir ko’rinishiga ko‘prok e’tibor beriladi.
Hozirgi vaqtda grafikli interfeys ixtiyoriy OT ning ajralmas atributidir. Ammo birinchi avlod “operatsion tizimlari” grafikli emas, matnli interfeysga ega bo’lganlar, ya’ni kompyuterga buyruqlar “sichkoncha” tugmalari orqali rasm – piktogrammaga bosish bilan emas, klaviaturadan buyruqlar kiritish orqali bajarilgan. Windows ning o‘zi boshida to‘liq OT emas, faqat DOS yadrosi ustiga qo‘rilgan grafik qobiqdan iborat edi. Albatta dunyoda OT lar juda ko‘p va Windows ularning eng yaxshisi emas. Apple kompyuterlari uchun yaratilgan Mac OS operatsion tizimi foydalanuvchi uchun tushunarlirok va qo‘laydir. Ko‘p sonli Linux oilasi OT lari ishonchlirok, moslashuvchanrok va sozlash qo‘lay va narhi ko‘p marta arzonroqdir. Amaliy jihatdan bizda tanlash huquqi mavjud. Ammo siz Windows ning versiyalaridan birida tuxtash ehtimolingiz ko‘p. Chunki u kamchiliklariga qaramay tan olingan standartga aylangan. Windows to’g‘risida qanday fikrlar bo’lishidan qat’iy nazar uyda foydalanishga undan yaxshi tizim mavjud emas.
OT interfeysi asosiy elementlari
Boshlanishiga Windows deb atalmish chiroyli binoning asosiy elementar bo’laklarini sanab o‘tamiz. Ekranning asosiy qismini “Rabochiy stol” (ish stoli) egallagan. Metafora (uxshashlik) tushunarli: chiroyli rasmlar bilan bezatilgan makonda biz ish qurollarimiz - xujjatlar, papkalar va kerakli dastur belgilarini va h.k ni joylashtiramiz. Biz ularni – xuddi ofis stolida ruchka, skrepka va turli ish qurollari bo’lgani kabi joylashtiramiz.