|
O’zoro bog’liqlik tamoili. Bu tamoil o’quvchi hayoti va f aol i yati ni ng
tashqi sabablarini tashqi ta’sirlarning har bir o’quvchiga ta’sir etish sabablarini
bi l i shni tal ab qil adi. Pedagogik psi xol ogi yani ng ilmiy – tadqi qot metodl ari
yuqoridagi tamoi ll arga asosl anadi .
Pedagogik psixologiyaning metodlari umumiy psixologiyaning metodlaridan iborat
bo’lib, ularga mateiatik – strtistik metod qo’shiladi. Bu metodni ng mohi yati
shurdaki , bunda ani ql angan xul osal arni tekshi ri sh uchun turl i stati sti k usul l ardan
f oydal ani l adi .
2.
Fan sifatida pedagogik-psixologiyaning vuj udga kelishi, uning
rivojlanish tarixi va hozirgi holati.
Hozi rgi vaqtda pedagogik psixologiya sohasidagi ilmiy tekshirish ishlarining
muvaffaqiyati uchun ta’limning quyidagi sohalariga e’tibor berish kerak.
1. Ona tili o’qitish psixologiyasi. Bu soha o’quvchilarda ona tili fanidan bilim,
iqtidor va malakalar hosil qilish usullarini topish masalalarini o’rganadi. Bu
yozishga, o’qishga, orfografiya va grammatikani o’rgatish masalalarini o’z
ichiga oladi.
2. Chet tilini o’qitish psixologiyasi. Bu bo’lim chet tilidan to’g’ri gapirish,
o’qish, yozish va tarjima qilish masalalarini o’z ichiga oladi.
3. Matematika o’qitish psixologiyasi. Bu bo’lim matematik fanlarni to’g’ri
o’zlashtirish masalalarini o’rganadi.
4. Geografiyani o’qitish psixologiyasi. Bu bo’lim geogrifik bilimni tez va
mustahkam o’rganish masalalari bilan shug’ullanadi.
5. Mehnat talimi psixologiyasi. Bu bo’lim mehnat madaniyati va o’quvchilarda
ijtimoiy mehnatga ongli munosabat hissini tarbiyalash muammolarini o’z
ichiga oladi.
O’qitish o’quvchining bilim faoliyatini o’stirish bo’lib, ikki tomonlama jarayondir.
Bu jarayon o’qituvchi va o’quvchi tomonidan amalga oshiriladi. Bu jarayonda
o’qituvchi tomonidan o’quvchilarga ularning yoshi va individual hususiyatlari
hisobga ol i ngan hol da fanlar asoslari singdiriladi. O’qituvchining faol faoliyati
tufayli o’quvchilarning bilimlarni o’zlashtirish maqsadi amalga oshiriladi.
Bilimlarni o’zlashtirish o’quvchining bilish faoliyatidir. Bu faoliyat tufayli
o’quvchilarga bilim, iqtidor, malakalar si ngdi ri l adi , ul ar shaxsi shakl l anti ri l adi .
O’qish faoliyati tufayli o’quvchilar tabiat va jamiyatga doir bilim asoslari bilan
qurol l anadi l ar.
Hozirga vaqtda ta’limning bir qancha shakllari bor. Bular o’quvchining
obektiv ol amga f aol munosabatida nomoy on bo’ladi va uning oyin, mehnat va
o’qish faoliyatida aks etadi.
Shuni ta’kidlash lozimki, o’quvchining faoliyati davomida bilim o’zgarib.
Aniqlashib boradi. O’quvchining bilim zonasi uning og’zaki va yozma nutqi orqali
yuzaga chiqadi. Bu jihatdan o’quvchilarning bilimi quyidagi sifatlarga ega bo’ladi.
A qat’iyan ilmiy;
B si stemal i ;
c) tushunarl i ;
D har tomonlama chuqur;
e) hayot tajribasi bilan bog’l angan;
f) harakatchan– operati v (hamma sohlarda foydalanishga imkon beradi).
O’qi sh f aoli yati bilish j arayoni bo’lib, o’quvchi psi xol ogi k hol atl ari ni ng
barcha tomonl ari ni o’z ichiga oladi.
O’quv chi l arni ng ilmiy bi l i ml arni egal l ashl ari ga yordam beradigan omillar
quyi dagi l ardan i borat:
1. Hissiy bilish. Hissiy bilish sezish, anglash, tushunishdan boshlanadi.
2. Ilmiy bi l i ml arni i drok qili sh. Idrok qilish narsa va hodi sal arni ng i chki
hususiyatlarini, muhim xossalarini bilishga imkon beradi.
3. Ko’rsatmalilik. Ko’rsatmalilik materiolini muvaffaqiyatlari o’zlashtirishning
zarur sharti di r. Pedagogi k psi xol ogi yada ko’rsatmalilikning bir qancha
turl ari bor.
3.
Pedagogik-psixologiya fanining ilmiy tadqiqot metodlari.
A predmetli ko’rsatmalilik. bunga tabiy obektlar tevvarak atrofdagi predmet
va hodisalar kiradi. tabiatdan olingan narsalardan foydalaniladi. m: tabi atshunosl i k,
botanika darslarida o’simliklar, zoologiyada hayvonlar, geografiya darslarida
minerallar ko’rsatiladi, ma’lum obektlarga sayohatlar uyushtiriladi.
B tasviriy ko’rsatmalilik. tasviriy ko’rsatmalilik simvollik, ko’rsatmalilik
bo’lib, rasm, jadval, maket,chertyot kabilar orqali amalga oshiriladi.
c) texnik ko’rsatmalilik. bunda ia’limning texnik vositalari – kinofilm,
di opazi ti v,tel eeshi tti ri sh, grammaf on, magni taf on yozuvl ari , radi o eshi tti ri sh
kabilardan foydalaniladi.
D so’z ko’rsatmaliligi. Maktab amaliyotida yetakchi o’rin tutuvchi
ko’rsatmalilik o’z ko’rsatmaliligi bo’lib, u o’qituvchining jonli nutqidir. Bu nutq
o’quvchilar tushunchasiga kuchli ta’sir orqali ularda turli emosional kechinmalarni
vujudga keltiradi.
Ta’lim materialini mustahkam va chuqur o’zlashtirishning bir qancha muhim
f aktorl ari bor. O’quvchining ta’lim materialini o’zlashtirishini quyidagi shartlarga
asosl anadi :
6.
Diqqatlilik. O’quvchining bilim olish faoliyati diqqatsiz amalga
oshmaydi. Diqqat tufayligina o’quvchilar ta’lim materialini to’la anglab va
mustahkamlab, o’zlashtirib oladilar. Shuning uchun o’qituvchi xilma – xil usul l ar
yordamida o’quvchilarning ixtiyoriy diqqatini butun bir dars davomida darsda
bayon qilinishi zarur bo’lgan materialga jalb qilinishi shart.
7.
Faol
Do'stlaringiz bilan baham: |
