O`zbekiston Respubikasi Oliy va O`rta Maxsus Ta'lim vazirligi

Tayanch iboralar. 

Kurgazmali metod. Tasviriy vositalar. Natural vositalar.  

Namoyishlar. Ukuv filmlari. Tayanch belgilar. Adabiyotlar.  

 

9- MAVZU: BIOLOGIYA O`QITISHNING AMALIY 

 METODLARI. 

 

R e j a. 

1.Amaliy metod xakida tushincha.  

2.Amaliy metodning xillari  

3.Darsda ukuvchilarni amaliy ishlarini tavsiya etish, utkazish metodikasi.  

4.Kuzatish va ekspirimeitallar utkazish.  

5.Amaliy  ishni  ukuvchilar  mustakil  rivojlantirishga      ta'siri.  Ushbu  metod 

kullanilganda ukuvchilar ukuv materialini mustakil, amaliy ish bajarishlari evaziga 

urganishadi.  Ukuvchilarning  ta'lim  olishdai  bunday  yuliga  amaliy  metod  deb 

ataladi.  Amaliy  metoddan  dars  morfologik,  anatomik,  sistematik  mazmunga  ega 

bulgan  paytlarda  foydalaniladi.  Amaliy  metoddan  foydalanilganda  ukituvchi 

ukuvchilarga  emizuvchilarni  urganish  buyicha  yullanmalar  berib,  ukuvchilar 

mustakil bajaradigan ishlarni kuzatib, zarur yordamni berib boradi.  

Amaliy metod uz navbatida kuyidagicha:  

Tabiiy ob'ektlarni tanib olish va aniklash.  

Kuzatish,  

Tajribalar utkazish kabi xillarga bulinadi.  

1. Tabiiy ob'ektlarni tanib olish va aniklash metodi.  

Ushbu  metod  usimlik  va  xayvonlarni  tashki  va  ichki  tuzilishi,  xilma  –  xilliklarga 

bagishlangan mavzularni urganishda kullaniladi.  

---

Bunday  mavzular  kupincha  sinf  xonasida  urganiladi  bu  laboratoriya 

mashgulotlari deb nomlanadi. 

 Ukituvchi laboratoriya mashguloti utkazishga tayyorlanishda:  

1. Dars mazmunini urganadi.  

2. Dasturdan laboratoriya mashgulotlar mavzusi bilan tanishadi.  

3.Utkazish metodlari ish rejasiga kiritiladi.  

4. Laboratoriya mashgulotining maksad va vazifalari aniklanadi.  

5. Mashgulotni utkazish joyi aniklanadi.  

6.Mashgulotda ukuvchilar bajaradigan ish mazmuni, xajmi aniklanadi.  

7.Mashgulot uchun zarur tarkatma materiallar tayyorlanadi.  

8.  Laboratoriya  mashgulotining  tashkiliy  ishi  (frontal,  gruppaviy,  yakka  tartibda) 

aniklanadi.  

9.Amaliy ishni bajarishga doir yullanma tayyorlanadi.  

10.Ukituvchining  laboratoriya  mashguloti  utkazishdan  faoliyati  mazmuni 

belgilanadi.  

11. Laboratoriya mashguloti natijalarini muxokama etish xulosalari belgilanadi. 

12. Laboratoriya mashguloti natijalarini muxokama etish xulosalari belgilanadi. 

 Amaliy metod tarkibiga kuzatish va eksperimentlar utkazish kiradi: 

Kuzatish  usimlik  va  xayvonlarni  tabiiy  sharoitda  tarkalishi,  xayot  tarzini  shu 

jarayonlarga  aralashmasdai  sezgilar  orkali  urganishdir.  Kuzatish  kiska  va  uzok 

muddatli  bulib  u  dars  strukturasiga  kiritiladi.  Ba'zi  xollarda  kiska  kuzatishlar 

ukuvchining uz gavdasidaki umrov, yelka, bilak, panja, barmok, ayoklarini ushlab 

kurish, topish shaklida  xam  buladi. Kiska muddatli kuzatishlar darsda  xasharotlar 

yoki  shillikurtlarni  xarakatini,  kushlarni  polaponlarining  bokayoganini  kuzatish 

kabilarni uz ichiga oladi. Uzok, muddatli  

kuzatishlarga  fezologik  kuzatishlar  misol  buladi.  Eksperimeit  kupincha  fiziologik 

jarayeilarii urgaiishda utkaziladi. Sulak bezining kraxmalga, oshkozon shirasining 

ozuka  maxsulotlariga  ta'siri  kabi  ishlar  buyga  misol  buladi.  Amaliy  metoddan 

foydalanilganda  ukuv  materialining  mazmuni  ukuvchilar  turli  amaliy,  mustakil 

bajariladigan  ishlari  katijasida  urganib  uzlashtiradilar.  Amaliy  metodlardan 

foydalanilganda  ukituvchi  ukuvchilarga  mavzuning  urganish  buyicha  yullanma 

berib,  ukuvchilarni  ish  bajarishini  kuzatib  turadi.  unga  kura  amaliy  ish 

boshlanishida kuyilgan maksading yechimi ukuvchilar bajargan ish natijalari bilai 

xal etiladi.  

Amaliy  metod  suz,  kurgazmalili  va  ukuvchilar  bajaradigan  mustakil  ishing 

mushtarakligi, boglikligi asosida utkazishlgi. Ukuv materialining ukuvchi eshitishi, 

ko`rishi  

xamda  mustakil  ishlash  kabi  birkator  faoliyatlari  evaziga  urganadi.  Amaliy 

metod ukuv materialini puxta uzlashtirilishiga, uzok vakt esdan chiklasligiga sabab 

buladi.  Amaliy  ijod  ukuv  materiali  mazmun  usimlik  va    xay  –  vonlarning  tashki, 

ichki  tuzilishi  xususiyatlariga,  sistematik  xarakterga  ega  bulgan  pollarda 

kullaiiladi.