O’zbekiston respo`blikasi oliy va o’rta maxso`s ta’lim vazirligi alisher Navoiy nomidagi samarqand davlat o`niversiteti «ijtimoiy-iqtisodiyot» fako`lteti

 
 
2.2. Iqtisodiyotning real sektori korxonalarini qo’llab-quvvatlash va 
tannarxni pasaytirishning asosiy yo’nalishlari 

 
Mamlakatimiz iqtisodiyotini mutanosib rivojlantirish, uning samarali tarkibiy 
tuzilmasiga ega bo’lish va shu orqali barqaror iqtisodiy o’sish sur’atlariga erishish 
Vatanimiz taraqqiyoti va xalq farovonligini ta’minlashning muhim shartlaridan 
hisoblanadi. O`shbu maqsadga erishish uchun esa eng avvalo iqtisodiyotning real 
sektorini jadal rivojlantirish zarur bo’ladi.
Shunga ko’ra, jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi sharoitida iqtisodiyotning 
real sektori korxonalarini qo’llab-quvvatlash dolzarb ahamiyat kasb etib, 
respublikamizda ushbu jarayon bir qator asosiy yo’nalishlar bo’yicha amalga 
oshirildi (2.1-rasm). 
 
 
2.1-rasm. Iqtisodiyot real sektori korxonalarini qo’llab-quvvatlashning asosiy 
yo’nalishlari 
Real sektor korxonalarini qo’llab-
quvvatlashning asosiy yo’nalishlari
Bank kreditlari 
orqali qo’llab-
quvvatlash 
Eksportyor korxonalarga 
soliqlar bo’yicha 
imtiyozlar berish 
Mahsulot 
tannarxini 
pasaytirish 
Ishlab 
chiqarishni 
kengaytirish 

---

Ayniqsa, real sektor korxonalarini qo’llab-quvvatlashda ishlab chiqarishni 
modernizasiya 
qilish, 
kooperasiya 
aloqalarini 
kengaytirish, 
mustahkam 
hamkorlikni yo’lga qo’yish, mamlakatimizda ishlab chiqarilgan mahsulotlarga 
ichki talabni rag’batlantirish masalalari alohida o’rin tutdi.
Iqtisodiyotning real sektori – iqtisodiyotning bevosita moddiy ne’matlar 
ishlab chiqarish va xizmatlar ko’rsatish bilan bog’liq sohasi bo’lib, u o’z ichiga 
sanoat, qishloq xo’jaligi, qurilish, transport, aloqa va boshqa xizmat ko’rsatish 
tarmoqlarini oladi. 
Ishlab chiqarishni modernizasiyalash
 
– ishlab chiqarishni zamonaviy 
texnologiyalar bilan jihozlash, uni ma’naviy jihatdan yangilash, tarkibiy jihatdan 
texnik va texnologik qayta tuzish kabi chora-tadbirlarni o’z ichiga oluvchi jarayon. 
Ishlab chiqarishni modernizasiyalashning asosiy yunalish va vositalari bo’lib 
quyidagilar hisoblanadi: korxonalardan eskirgan asbob-uskunalarni chiqarish; 
ishlab chiqarishni zamonaviy texnika va texnologiyalar bilan jihozlash; mahalliy 
resurslar asosida ishlab chiqarishga innovasion texnologiyalarni joriy etish; ishlab 
chiqarilayotgan mahsulot assortimentini kengaytirish; ishlab chiqarish xarajatlarini 
pasaytirish va resurslarni tejash; sifatni boshqarish va sertifikatlash tizimini joriy 
etish; chiqitsiz va ekologik toza texnologiyalarni joriy etish va boshqalar. 
Kooperasiya aloqalari – turli soha ishlab chiqarish tarmoqlarida ma’lum 
mahsulotni tayyorlash bo’yicha uzoq muddatli aloqalarni o’rnatish. 
Bugungi kunda respublikamiz iqtisodiyotining deyarli barcha tarmoq va 
sohalarida ishlab chiqarishni modernizasiyalash, texnik va texnologik jihatdan 
qayta jihozlash tadbirlarining keng ko’lamda amalga oshirilishi raqobatdosh 
mahsulotlar ishlab chiqarish imkoniyatlarini kengaytirmoqda. Biroq, bu boradagi 
jiddiy muammo – ayrim mahsulotlarimiz tannarxining yuqori darajada 
qolayotganligi ularning raqobatdoshligiga salbiy ta’sir ko’rsatmoqda.
Shunga ko’ra, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining «Iqtisodiyotning real 
sektori korxonalarini qo’llab-quvvatlash, ularni barqaror ishlashini ta’minlash va 
eksport salohiyatini oshirish chora-tadbirlari dasturi to’g’risida»gi (2008 yil 28 
noyabr) 4058-sonli Farmonida muhim chora-tadbirlar qatorida mahalliy ishlab 

---

chiqaruvchi korxonalarning barcha resurslardan samarali foydalanishi hisobiga 
mahsulot tannarxini 20 foizdan kam bo’lmagan miqdorda pasaytirish orqali 
ularning raqobatdoshligini ta’minlash vazifasi ham belgilab berilgan edi. 
Kreditor qarzdorlik 
– 
korxona, tashkilot yoki muassasaning tegishli yuridik 
yoki jismoniy shaxslarga to’lanishi lozim bo’lgan pul mablag’lari bo’lib, ular 
me’yordagi (muddati o’tmagan) hamda muddati o’tgan qarzdorliklarga bo’linishi 
mumkin.
Mahsulot tannarxi – mahsulot ishlab chiqarish va uni sotish bilan bog’liq 
barcha xarajatlar. 
O`shbu vazifani amalga oshirish doirasida mamlakatimiz korxonalarida 
tannarxni pasaytirishning asosiy yo’nalishlari sifatida quyidagilarga alohida e’tibor 
qaratildi (2.2-rasm).