O‘zbekiston repblikasi oliy ta’lim

-خشب

(mz) oltindan qilingan- ذهبي
^{(mn) oltindan qilingan - ˚}َّ^{ية ذهب}
كاس ذهبي - qadah Oltin
ساعة ذهبية - soat Oltin
Geografik joy nomlariga nisbat berib yasalgan nisbiy sifatlar ham xuddi shu tarzda yasaladi. Faqat kalima oxiridagi ba'zi harakat imlosi bilan bog'liq imloviy o`zgarishlar bo`lishi mumkin.
Misrlik erkak -مصري
^{Misrlik ayol - ˚}َّ^{ية مصرl}
Nisbiy sifatlar gapda ko`pincha moslashgan aniqlovchi vazifasida keladi.U haqida ham qisqagina to`xtalib o`tish maqsadga muvofiq. Aniqlovchilar ham xususiyatlaridan kelib chiqqan holda ikki tuga bo`linadi.

1. 
   Moslashgan aniqlovchi
   
2. 
   Moslashmagan aniqlovchi.
   

MOSLASHGAN ANIQLOVCHI

Moslashgan aniqlovchilar o`zi aniqlab kelayotgan so`zdan keyin kelib u bilan to`rt jihatda moslashadi.

1. 
   Jinsda, ya'ni aniqlanmish qaysi jinsida bo`lsa, aniqlovchi ham o`sha jinsda bo`ladi. Masalan:
   

كتاب جدي ˚د kitob- yangi

مدينة^˚ جميلة^˚ shahar- qadimiy قرية^˚ بعيدةqishloq- uzoq طعا _˚م لذيذtaom-^˚ shirin

2. 
   Sonda, ya'ni aniqlanmish qaysi sonda bo`lsa, aniqlovchi ham o`sha sonda bo`ladi. Masalan:
   

ikkita yangi kitob- ن

ن جديدا

كتابا

ikkita qadimiy shahar- ن faqir odamlar-فقراء رجال

ن قديمتا

مدينتا

3. 
   Kelishikda, ya'ni aniqlanmish qaysi kelishikda bo`lsa, aniqlovchi ham o`sha kelishikda bo`ladi. Masalan:
   

كاتاب مفيد˚ kitob- fodali
باب كبي _˚رeshik- katta
طفل عاقلbola- aqlli

4. 
   Holatda, ya'ni aniqlanmish aniq holatda bo`lsa, aniqlovchi ham aniq holatda bo`ladi. Noaniq holatda bo`lsa aniqlovchi ham noaniq holatda bo`ladi. Masalan:
   

ro`zqdor kishi- (noma'lum) -م_˚ صائ رجل

kichkina daraxt- (noma'lum)-

شجرة^˚ صغير

aqlli talaba qiz- (noma'lum)- عاقلة طالبة

ro`zqdorkishi-(ma'lum)م_˚ الصائ ل

- الرج

الشجرة^˚ الصغيرة^˚ kichkinadaraxt-(ma'lum)-
Qoidaga ko`ra, al(ال) artikli qabul qilmasada aniq holatda deb hisoblanadigan so`zlar aniqlanmish bo`lib kelganda , aniqlovchi albatta aniq holatda al (ال) artikli bilan kelishi shart. Masalan:
مصر القديمة Misr- yangi
سمرقند الجميلة Samarqand- go`zal
Aniqlovchi va aniqlanmish o`rtasidagi moslashuv aniqlanmishning soniga bevosita bog'liq bo`ladi. Chunki arab tilida son mavzusi I alohida o`ziga xos xususiyatlarga ega. Ular o`rtasidagi moslashuv jam', ikkilik va birlikda biroz farq qiladi. Agar aniqlanmish ot ko`plikda kelsa va u odamni (shaxsni) bildirsa, aniqlovchi ham ko`plikda bo`ladi.

aqlli odam- ل

ل عاق

رج aqlli odamlar-ء

عقال ل

رجا

Agar aniqlanmish ot ko`plikda kelsa va shaxsni bildirmaydigan so`z bo`lsa aniqlanmishning muzakkar yoki muannasligidan qat'iy nazar aniqlovchi birlik sonda muannas shaklida keladi.

yangi yo`l- جديد ˚شارع yangi yo`llar-

جديد

شوار

غرف كبيرةxonalar-^˚ katta غرفة^˚ كبي _˚ر xona- katta
Mazkur moslashuv qoidasida sifatning aniqlovchi bo`lib kelgan holatini o`rgandik.

2. Arab tilida sifatning ko`chish holati

Yuqorida sifat haqida umumiy ma'lumotlar berib o`tildi. Ko`rinib turibdiki, arab tilidagi sifat va o‘zbek tilidagi sifat mavzularining farqli jihatlari juda katta. Quyida sifatlarning gap ichida qanday o`rin tutishi, qay tarzda ma'no ko`chishi holatlari tahlil qilinadi. Sifatlarning gapda kelish holatlari tahlil asosida ko`rib chiqsak:
بيت<sup>˚</sup>كبير - uy Katta
Avvalo bo`lib olishimiz kerakki, gap ichida tahlil qilinganda sifat va sifatlanmish arab tilida qanday ataladi. Sifat- na't (نعت) , sifatlanmish - man' ut (منعوت) deb ataladi.
^{زي ˚دطالب}˚^{جدي ˚د - talabadir yangi Zayd}

Mana shu gapda Zayd ( زيد)mubtado, tolibun( طالب ) so`zi esa xabar, jadiyd (جديد ) so`zi esa na't bo`ladi. Tolibun so`zi bir vaqtning o`zida xabar bo`libgina qolmasdan, jadiyd ya'ni, na't kalimasiga man'ut bo`lib kelyapdi. Sifat Bu yerda na't bo`lib kelar ekan man'ut bilan jinsda , sonda , holatda va e'robda moslashyapdi. Tolibun muzakkar jinsida, mufrad va nakira holatida turibdi. Xuddi shu kabi unga na't bo`lib kelgan jadiyd so`zi ham uning shu holati kabi moslashgan. Keyingi misolga o`tamiz:

Bu dars osondir- ل