O’zbekiston rechpublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vaziriligi

Hasharotlar qanotlarining tuzilishi va tiplari.
Hasharotlarning qanotlari ikki juft bo‘lib, 
o‘rta va orqa ko‘krak bo‘g‘imlarida joylashgan. Ba’zilarida, masalan, ikki qanotlilarda bir juft 
qanoti bo‘lib, u o‘rta bo‘g‘imda joylashgan, orqa bo‘g‘imdagisi rudiment holda bo‘ladi.
Elpig‘ichsimon qanotlilarda esa orqa bo‘g‘imdagisi rivojlangan. O‘rta bo‘g‘imdagisi esa 
rudimentlashgan. Ba’zi hasharotlarda qanot bo‘lmaydi, masalan, tuban hasharotlarda, qanotli 
hasharotlar kenja sinfining burgalar turkumi va taxta qandalasi avlodlarida.

---

17 
Har bir juft qanot ikkita yaproqchadan iborat bo‘lib, ularning o‘rtasidan kataklar hosil 
qiluvchi tomirlar o‘tadi. Bu tomirlar qanotni ko‘tarib turishda muhim vazifani bajaradi. Tomirlar: 
“qon tomirlari”, traxeya naylari, nerv tolalari hisoblanadi. Ichi g‘ovak bo‘lmagan tomirlar tayanch 
vazifasini bajaradi. Hasharotlarni aniqlashda mazkur tomirlar va qanotning o‘zi ham sistematik 
belgi hisoblanadi.
Hasharotlar qorin qismining tuzilishi.
Hasharotlarning qorin qismi yoki abdomen bir 
qancha bo‘g‘imlardan, tuban hasharotlarda telson bilan birgalikda 12 ta bo‘g‘imdan, ba’zilarida 11 
ta bo‘g‘imdan iborat. Bularda ham tergit, sternit va pleyrit qismlar bor.
8-9- qorin bo‘g‘imlarda tashqi jinsiy (genital) o‘simtalari joylashgan. Bularga erkaklarida 
qo‘shilish yoki kopulyativ organ, urg‘ochilarida esa tuxum qo‘ygich kiradi. SHuning uchun ham 1-
7- bo‘g‘imlar genital oldi, 8-9- bo‘g‘imlar jinsiy yoki genital bo‘g‘imlar, 10-11- bo‘g‘imlar genital 
keti bo‘g‘imlari deyiladi. Qorin bo‘g‘imlari ko‘pchilik hollarda harakatchan birlashgan bo‘ladi.
Hasharotlarning qorni quyidagi tiplarda bo‘ladi: 
1. Keng yoki botiq qorin - bunday qorinning birinchi bo‘g‘imi enli bo‘ladi va hamma joyi 
bilan ko‘krakka zich yopishadi.
2. Osilgan qorin - bunday qorinning birinchi bo‘g‘imi enli bo‘ladi va ko‘krak bo‘g‘imi 
bilan harakatchan birlashib osilib turadi.
3. Poyachali qorin - bunday qorinning1-chi yoki 2-bo‘g‘imi cho‘zilib, uzun poyachaga 
aylanadi.