O‘zbekiston pespublikasi oliy va o‘rta maxsus

“Ilk qadam” – “Первый шаг” davlat dasturi nomining falsafiy mazmuni. 
bilimlar dunyosiga birinchi qadam, birinchi muvofaqiyat, guzallik yaxshilik, 
samimiylik- umuminsoniy qadriyatlarni tarbiyalashning ilk asoslari. 
Maktabgacha ta’lim muassasalarining Davlat o’quv dasturi bu: O’zbekiston 
Respublikasining ilk va maktabgacha yoshdagi bolalarni rivojlanishiga 
borasidagi davlat talablariga muvofiq ishlab chiqilgan me’yoriy- xuquqiy 
xujjat. Dasturda pedagogik jamoaning maqsad va vazifalari xamda ta’lim- 
tarbiya jarayonining asosiy g’oyasi o’z aksini topgan. Davlat o’quv dasturi 
maktabgacha ta’lim muassasa xodimlarining ota- onalar, maktab va mahalla 
jamotchiligi bilan hamkorlik ishlarini nazarda tutadi. 
Maktabgacha ta’lim muassasasining davlat o’quv dasturi (quyida: «MTT davlat 
o’quv dasturi») O’zbekiston Respublikasining ilk va maktabgacha yoshidagi 
bolalarni rivojlantirish borasidagi Davlat talablariga muvofiq ishlab chiqilgan 
me’yoriy-huquqiy hujjat bo’lib, unda maktabgacha ta’lim muassasasining maqsad 
va vazifalari, o’quv-tarbiyaviy faoliyatning asosiy g’oyalari ifodalangan, 
shuningdek, bolaning ta’limning keyingi bosqichiga o’tishidagi asosiy 
kompetentsiyalari belgilangan.
Davlat o’quv dasturi O’zbekiston Respublikasi hududida joylashgan quyidagi 
ta’lim muassasalarida qo’llash uchun majburiy:

davlat maktabgacha ta’lim muassasalari;

maktabgacha ta’lim sohasida xizmat ko’rsatuvchi nodavlat 
muassasalari;

maktabgacha guruhlarga ega bo’lgan «Mehribonlik» bolalar uylari;

maktabgacha va boshlang’ich ta’limni nazorat qiluvchi boshqaruv 
organlari.
MTT davlat o’quv dasturini qo’llash: Davlat o’quv dasturi variativ o’quv 
dasturlarini yaratishda majburiy tayanch hujjat hisoblanadi.

---

Ta’lim muassasalari Maktabgacha ta’lim vazirligi tomonidan tasdiqlangan 
variativ o’quv dasturlaridan foydalanish huquqiga ega.
Ta’lim muassasasi Davlat o’quv dasturi asosida o’zining MTT ishchi o’quv 
dasturini ishlab chiqish huquqiga ega. Ta’lim muassasasining ishchi o’quv dasturi 
muassasa pedagoglari tomonidan ota-onalarni jalb etgan holda tuziladi va amaldagi 
qonunchilik tartibida tasdiqlanadi.
MTTning maqsad va vazifalari 
MTTning maqsad va vazifalari quyidagilardan iborat: 

bolaning individual ehtiyojlarini hisobga olgan holda ilk va 
maktabgacha yoshdagi bolalarni rivojlanishiga oid Davlat talablari asosida 
hamda Davlat o’quv dasturiga muvofiq uning har tomonlama va barkamol 
rivojlanishi uchun qulay shart-sharoitlar yaratish;

maktabgacha yoshdagi bolalarning o’quv-tarbiyaviy faoliyatini tashkil 
qilish va amalga oshirish;

bolalarning ilk rivojlanishi masalalarida ota-onalar va jamiyatga 
tegishli bilimlar berishni tashkil etish va amalga oshirish; 

bolalarning ilk rivojlanishi masalalarida oila va jamiyat bilan o’zaro 
hamkorlikni tashkil qilish va amalga oshirish.
Maktabgacha ta’lim muassasasida alohida ehtiyojga ega bo’lgan bolalarni qo’llab-
quvvatlash jamoaviy ish hisoblanadi va uni amalga oshirish uchun maktabgacha 
ta’lim muassasasi rahbari javobgar bo’ladi.
Zarurat tug’ilganda, pedagoglar tarkibi va maktabgacha ta’lim muassasasi 
rahbariyati, tor ixtisosdagi mutaxassislarni jalb etgan holda, bola (uning 
rivojlanishi) uchun o’quv-tarbiyaviy faoliyatning individual rejasini tuzadi. 
Maktabgacha yoshdagi bolalarga ta’lim berishda kompetentsiyaviy yondashuv 
o’sib borayotgan bola shaxsini hayotga tayyorlash, unda hayotiy muhim 
masalalarni hal qilish uchun zarur bo’lgan, axloqiy me’yor va qadriyatlarni 
o’zlashtirish, boshqa insonlar bilan muloqot qilish, «Men» obrazini qurish bilan 
bog’liq bo’lgan faoliyat usullarini shakllantirishga tayyorgarlikni ko’zda tutadi.

---

Boshlang’ich muhim kompetentsiyalar bolaning faoliyat va axloq sub’ekti 
sifatidagi yaxlit rivojlanishini talab etadi. 
Bolaning kompetentsiyalari bola rivojining quyidagi sohalarida belgilanadi:

jismoniy rivojlanish va sog’lom turmush tarzining shakllanishi; 

ijtimoiy-hissiy rivojlanish; 

nutq, muloqot, o’qish va yozish malakalari; 

bilish jarayonining rivojlanishi; 

ijodiy rivojlanish. 
«Jismoniy rivojlanish va sog’lom turmush tarzini shakllantirish» sohasi 
kompetentsiyalari
«Jismoniy rivojlanish va sog’lom turmush tarzining shakllanishi» sohasidagi 
o’quv-tarbiyaviy faoliyat yakunlanganidan so’ng 6-7 yoshli bola:

o’z imkoniyatlari va yoshi bilan bog’liq jismoniy rivojlanish 
me’yorlariga mos ravishda jismoniy faollik ko’rsatadi;

turli harakatchanlik faolligini uyg’un ravishda va maqsadli bajarishni 
biladi;

turli hayotiy va o’quv vaziyatlarida mayda motorika ko’nikmalaridan 
foydalanadi;

o’z harakatlarini hissiyot va sezgi organlari yordamida boshqaradi;

shaxsiy gigiena malakalarini qo’llaydi; 

sog’lom turmush tarzi va ovqatlanish asoslarini biladi;

xavfsiz hayotiy faoliyat asoslari qoidalariga rioya qiladi.
«Ijtimoiy-hissiy rivojlanish» sohasi kompetentsiyalari 
«Ijtimoiy-emotsional rivojlanish» sohasidagi o’quv-tarbiyaviy faoliyat yakuniga 
еtganidan so’ng 6-7 yoshli bola:

o’z «Men»i va boshqa insonlarning hayotiy faoliyat muhitidagi roli 
to’g’risida tasavvurga ega bo’ladi;

o’z hissiyotlarini boshqaradi va ularni vaziyatga mos ravishda 
ifodalaydi;

---


o’zgalarning hissiyotlarini farqlaydi va ularga mos ravishda javob 
beradi;

kattalar va tengdoshlar bilan vaziyatga mos ravishda muloqot qiladi;

murakkab vaziyatlardan konstruktiv chiqish yo’llarini topadi.
«Nutq, muloqot, o’qish va yozish malakalari» sohasi «Nutq, muloqot, 
o’qish va yozish malakalari» sohasidagi o’quv-tarbiyaviy faoliyat yakuniga 
еtganidan so’ng 6-7 yoshli bola:

nutqni eshitadi va tushunadi;

o’z nutqida to’g’ri talaffuz, qulay grammatik shakllar va xilma-xil gap 
konstruktsiyalaridan foydalanadi;

ikkinchi tilni o’rganishga qiziqish namoyon qiladi;

ikkinchi tilni egallash bo’yicha dastlabki bilimlarini ko’rsatadi;

badiiy adabiyot asarlariga qiziqish namoyon qiladi;

so’zning lug’aviy, bo’g’inli va fonetik tuzilishi to’g’risida tasavvurga 
ega bo’ladi;

turli ma’no shakllarini mustaqil ravishda tuzish va so’zlab berishni 
biladi;

yozishning dastlabki malakalari va vositalaridan foydalanishni biladi.
O’quv-tarbiyaviy 
faoliyat: 
O’quv-tarbiyaviy 
faoliyat 
«O’zbekiston 
Respublikasining ilk va maktab yoshidagi bolalarni rivojlantirishga oid davlat 
talablari» asosida amalga oshiriladi.
Maktabgacha ta’lim muassasasi o’quv va tarbiyaviy faoliyatni o’quv yillari 
bo’yicha tashkil qiladi.
O’quv-tarbiyaviy 
faoliyatni 
rejalashtirish 
O’quv-tarbiyaviy 
faoliyat 
guruhning kundalik ish tartibiga tayanadi va unda pedagog tomonidan 
rejalashtirilgan kundalik harakatlar, bolalar o’yinlari, bo’sh vaqt va o’quv-
tarbiyaviy faoliyat turlari navbatma-navbat amalga oshiriladi.
O’quv-tarbiyaviy faoliyat ta’lim va ijtimoiy ehtiyojlar (salomatlik, ovqatlanish va 
xavfsizlik)ni qondirish maqsadida bolaning yoshi va individual rivojiga 
asoslanuvchi o’quv rejasiga muvofiq olib boriladi. O’quv-tarbiyaviy faoliyat bola 

---

hayoti va uning atrofidagi muhitdan kelib chiquvchi yagona bir butun mavzuga 
birlashtiriladi. 
O’quv-tarbiyaviy faoliyatni rejalashtirish ta’lim sharoitlariga bog’liq holda 
integratsiya, xilma-xillik va moslashuvchanlik tamoyillaridan tarkib topadi.