|
Suhbatga asosiy o’rgatish usuli orqali savollar berish.
Bolalar hayotda kо’rgan,
ularga tanish bolgan buyumlar, narsa va hodisalarni kuzatish orqali ularni suhbatga
o’rgatish.
Bolalar turli mavzular yuzasidan o’tkazgan suhbatlarda hosil qilgan
tushunchalarini, ta’ssurotlarini sо’z vositasida boshqalarga bildiradilar. «Mening
o’yinchog’im»
«Avtobusda
sayr»,
«Bizning
hovli»
«О’rtog’imizga
kо’maklashyapmiz», «Koptokni qutqaryapmiz», «Chana uchyapmiz», «Bozorda»,
«Akamning kabutarlari», «Mehmonda», «Yozda», «Uy hayvonlari», «Mushuk
bolalari bilan», «Quyonlar», «Mening onam shifokor», «Mening dadam quruvchi»
va boshqa mavzulardagi suhbatlar jumlasiga kiradi. Ushbu mavzular bо’yicha
o’tkazilgan suhbatlarda bolalar yangi so’zlarni bilib olishadi. Suhbatlar natijasida
bolalar nimalarni о’zlashtirishlari lozimligini, qaysi yangi sо’zlarni esda
saqlashlarini va uning mazmunini tushunib olishlarini, bolalar diqqatini nimalarga
qaratishni va ular yuzasidan beriladigan savollarni tarbiyachi о’ziga belgilab
qо’yishi lozim. Savollar qisqa va aniq bо’lishi, bolalar tajribasiga asoslanishi,
ularga fikr yuritishni, boshlang’ich — oddiy xulosalar chiqara olishni о’rgatishi
kerak. Shuningdek, tarbiyachi mavzular bо’yicha mashg’ulotni qanday boshlash
va yakunlashni о’ylab qо’yishi, mavzu mazmuniga mos she’rlar, topishmoqlar,
maqollar, masallar, tez aytishlar, kichik hikoyalar ham tanlashi kerak bo’ladi.
Bolalarni jonlantirish, suhbat mazmunini yaxshilab tushunib olishlari uchun
qisqagina kirish suhbati о’tkazish mumkin, Masalan: «Mushuk о’z bolalari bilan”
nomli suhbatni boshlashdan avval tarbiyachi bolalarga: Kimning uyida mushugi
bor? Nima uchun mushuk saqlaysiz? Uni nimalar bilan boqasiz? U qanday ovoz
chiqaradi? kabi savollar beradi. Sо’ngra bolalarga: «Men sizlarga mushuk va uning
bolalari tasvirlangan suratni olib keldim,– deb suratni ularga ko’rinarli joyga ilib
qо’yadi va bolalar uni yaxshilab kо’rib olishlari uchun 1-2 daqiqa vaqt beradi.
Suratni yaxshilab kо’rib olishgach, tarbiyachi unda tasvirlanganlar bо’yicha
savollar bera boshlaydi. Savollar bolalarning yosh va shaxsiy xususiyatlarini,
dastur maqsadini hisobga olgan holda beriladi. Chunonchi, agar birinchi va
ikkinchi kichik guruhlarda ushbu surat bо’yicha mashg’ulot о’tkazilsa, undan
maqsad: bolalarning mushuk va uning bolalari haqidagi tasavvurlarini aniqlash,
tashqi kо’rinishi, harakati, ovqatni qanday еyishi haqida tushuntirish va lug’atini
faollashtirish bо’lsa, tarbiyachi bolalarga suratni kо’rsatib shunday savollar beradi:
Suratda nima tasvirlangan? Ona mushuk nima qilyapti? Ona mushuk yonida kim
yotibdi? Mushuk qanday miyovlaydi? Ikkinchi kichik guruh bolalariga esa
yuqoridagi savollardan tashqari yana ushbu savollarni ham berish mumkin: Ona
mushukning panjalari qanday rangda? Dumi qanday rangda? Mushukning boshida
nimalari bor, tumshugida-chi? Kulrang mushukcha nima qilyapti? U nimadan sut
ichyapti? U sutni qanday ichyapti? Ip kalavasi bilan о’ynayotgan mushuk bolasini
kо’rsatib: Bu mushukcha qanday rangda? U panjalari bilan nima о’ynayapti? Ip
kalavalari qanday rangda? Katta va maktabga tayyorlov guruhida bcriladigan
savollar esa ancha murakkablashadi. Rasmlarni kо’rib chiqish vaqtida bolalar
diqqati ayrim detallarga yо’naltiriladi: Ona mushuk nimaning ustida yotibdi?
Uning yonida uxlab yotgan mushukchaning panjalarida ninasi kо’rinib turibdi?
Polda sochilib yotgan ip kalavalari qayerda edi? Nima uchun ip kalavalari polda
sochilib yotibdi? Savatni kim ag’darib yubordi? Tarbiyachining savollariga bolalar
javob berib bo’lishgach, surat yuzasidan tarbiyachining о’zi gapirib beradi: «Mana
bu ona mushuk – Mosh. Uning mushukchalari bor. U gilamcha ustida yotib,
bolalariga qarayapti. Kulrang mushukchalar tarelkadagi sutni tili bilan chapillatib
ichyapti, targ’il rangdagi mushukcha еsa sakrab, savat ichidagi ip kalavalarini
ahtarib yubordi. Ip kalavalari savat ichidan har tomonga sochilib ketdi va targ’il
mushukcha kо’k rangdagi ip kalavasini chuvalashtirib о’ynay boshladi. Oq-qora
rangli mushukcha esa ona mushukning yonida uxlab yotibdi. Ona mushuk
mushukchalariga qarayapti va «xur-xur» qilib xurillayapti». Ushbu mashg’ulot
jarayonida yangi sо’zlar izohlab beriladi, qiyin sо’zlar jо’r bо’lib takrorlanadi.
Mashg’ulot topishmoq aytish va uning javobini topish (Kichkina qumg’on, о’tirib
kо’zini yumgan), she’r aytish (Sh. Sa’dullaning «Mushuk « she’rini):
Mushugim deydi: miyov,
Sichqon doim menga yov!
Shuning uchun qо’ymayman,
Qancha еmay tо’ymayman.
yoki qisqa hikoya о’qib berish bilan (Habib Pо’latovning «Mosh hikoyasi») davom
ettirilishi mumkin. Tarbiyachi ushbu mashg’ulotda bolalar lug’atiga mushukchalar,
ip kalavasi, panja, mо’ylov, ichyapti, chapillatib, chuvalashib, kulrang, sochib
yuborilgan, miyovlaydi, xurillaydi va boshqa so’zlarni kiritadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
