|
Suhbatga asosiy o’rgatish usuli orqali savollar berish. Bolalar hayotda kо’rgan, ularga tanish bolgan buyumlar, narsa va hodisalarni kuzatish orqali ularni suhbatga o’rgatish. Bolalar turli mavzular yuzasidan o’tkazgan suhbatlarda hosil qilgan tushunchalarini, ta’ssurotlarini sо’z vositasida boshqalarga bildiradilar. «Mening
o’yinchog’im» «Avtobusda sayr», «Bizning hovli» «О’rtog’imizga kо’maklashyapmiz», «Koptokni qutqaryapmiz», «Chana uchyapmiz», «Bozorda», «Akamning kabutarlari», «Mehmonda», «Yozda», «Uy hayvonlari», «Mushuk bolalari bilan», «Quyonlar», «Mening onam shifokor», «Mening dadam quruvchi» va boshqa mavzulardagi suhbatlar jumlasiga kiradi. Ushbu mavzular bо’yicha o’tkazilgan suhbatlarda bolalar yangi so’zlarni bilib olishadi. Suhbatlar natijasida bolalar nimalarni о’zlashtirishlari lozimligini, qaysi yangi sо’zlarni esda saqlashlarini va uning mazmunini tushunib olishlarini, bolalar diqqatini nimalarga qaratishni va ular yuzasidan beriladigan savollarni tarbiyachi о’ziga belgilab qо’yishi lozim. Savollar qisqa va aniq bо’lishi, bolalar tajribasiga asoslanishi, ularga fikr yuritishni, boshlang’ich — oddiy xulosalar chiqara olishni о’rgatishi kerak. Shuningdek, tarbiyachi mavzular bо’yicha mashg’ulotni qanday boshlash va yakunlashni о’ylab qо’yishi, mavzu mazmuniga mos she’rlar, topishmoqlar, maqollar, masallar, tez aytishlar, kichik hikoyalar ham tanlashi kerak bo’ladi. Bolalarni jonlantirish, suhbat mazmunini yaxshilab tushunib olishlari uchun qisqagina kirish suhbati о’tkazish mumkin, Masalan: «Mushuk о’z bolalari bilan” nomli suhbatni boshlashdan avval tarbiyachi bolalarga: Kimning uyida mushugi bor? Nima uchun mushuk saqlaysiz? Uni nimalar bilan boqasiz? U qanday ovoz chiqaradi? kabi savollar beradi. Sо’ngra bolalarga: «Men sizlarga mushuk va uning bolalari tasvirlangan suratni olib keldim,– deb suratni ularga ko’rinarli joyga ilib qо’yadi va bolalar uni yaxshilab kо’rib olishlari uchun 1-2 daqiqa vaqt beradi.
Suratni yaxshilab kо’rib olishgach, tarbiyachi unda tasvirlanganlar bо’yicha savollar bera boshlaydi. Savollar bolalarning yosh va shaxsiy xususiyatlarini, dastur maqsadini hisobga olgan holda beriladi. Chunonchi, agar birinchi va ikkinchi kichik guruhlarda ushbu surat bо’yicha mashg’ulot о’tkazilsa, undan maqsad: bolalarning mushuk va uning bolalari haqidagi tasavvurlarini aniqlash, tashqi kо’rinishi, harakati, ovqatni qanday еyishi haqida tushuntirish va lug’atini faollashtirish bо’lsa, tarbiyachi bolalarga suratni kо’rsatib shunday savollar beradi: Suratda nima tasvirlangan? Ona mushuk nima qilyapti? Ona mushuk yonida kim yotibdi? Mushuk qanday miyovlaydi? Ikkinchi kichik guruh bolalariga esa yuqoridagi savollardan tashqari yana ushbu savollarni ham berish mumkin: Ona mushukning panjalari qanday rangda? Dumi qanday rangda? Mushukning boshida nimalari bor, tumshugida-chi? Kulrang mushukcha nima qilyapti? U nimadan sut ichyapti? U sutni qanday ichyapti? Ip kalavasi bilan о’ynayotgan mushuk bolasini kо’rsatib: Bu mushukcha qanday rangda? U panjalari bilan nima о’ynayapti? Ip kalavalari qanday rangda? Katta va maktabga tayyorlov guruhida bcriladigan savollar esa ancha murakkablashadi. Rasmlarni kо’rib chiqish vaqtida bolalar diqqati ayrim detallarga yо’naltiriladi: Ona mushuk nimaning ustida yotibdi? Uning yonida uxlab yotgan mushukchaning panjalarida ninasi kо’rinib turibdi? Polda sochilib yotgan ip kalavalari qayerda edi? Nima uchun ip kalavalari polda sochilib yotibdi? Savatni kim ag’darib yubordi? Tarbiyachining savollariga bolalar javob berib bo’lishgach, surat yuzasidan tarbiyachining о’zi gapirib beradi: «Mana bu ona mushuk – Mosh. Uning mushukchalari bor. U gilamcha ustida yotib, bolalariga qarayapti. Kulrang mushukchalar tarelkadagi sutni tili bilan chapillatib ichyapti, targ’il rangdagi mushukcha еsa sakrab, savat ichidagi ip kalavalarini ahtarib yubordi. Ip kalavalari savat ichidan har tomonga sochilib ketdi va targ’il mushukcha kо’k rangdagi ip kalavasini chuvalashtirib о’ynay boshladi. Oq-qora rangli mushukcha esa ona mushukning yonida uxlab yotibdi. Ona mushuk mushukchalariga qarayapti va «xur-xur» qilib xurillayapti». Ushbu mashg’ulot jarayonida yangi sо’zlar izohlab beriladi, qiyin sо’zlar jо’r bо’lib takrorlanadi. Mashg’ulot topishmoq aytish va uning javobini topish (Kichkina qumg’on, о’tirib kо’zini yumgan), she’r aytish (Sh. Sa’dullaning «Mushuk « she’rini):
Mushugim deydi: miyov,
Sichqon doim menga yov! Shuning uchun qо’ymayman, Qancha еmay tо’ymayman. yoki qisqa hikoya о’qib berish bilan (Habib Pо’latovning «Mosh hikoyasi») davom ettirilishi mumkin. Tarbiyachi ushbu mashg’ulotda bolalar lug’atiga mushukchalar, ip kalavasi, panja, mо’ylov, ichyapti, chapillatib, chuvalashib, kulrang, sochib yuborilgan, miyovlaydi, xurillaydi va boshqa so’zlarni kiritadi.
Хulosa:
Bolalar hayotda kо’rgan, ularga tanish bolgan buyumlar, narsa va hodisalarni kо’rib, tez bilib oladilar va tushunadilar, bevosita kuzatish vaqtida aniqlay olmagan, kо’rish imkoni bо’lmagan belgilarni, qismlarni bilib oladilar. Masalan, uy hayvonlarini, qushlarni, transport vositalarini va boshqalarni kuzatganda kо’p narsalar bolalar uchun noaniq bо’ladi. Aytaylik, bolalar maqsadli sayrga chiqqanlarida tovuqlarni kuzatadilar. Mana shu kuzatishda bolalar xо’rozning baqbaqasini, tojini yoki oyoqlaridagi panjalarini, panjalaridagi tirnoqlarini sezmay qolishlari mumkin. Suratda esa bu aniq tasvirlangan bо’lib, bolalar xо’rozning tashqi tuzilishini tasvirlashganda bu ularning diqqat markazida turadi va pat, toj, baqbaqa, panjalari kabi sо’zlar bilan lug’atlari yanada boyiydi. Bolalar suhbat yuzasidan yuritgan fikrlarini, hosil qilgan tushunchalarini, tassurotlarini sо’z vositasida boshqalarga bildiradilar. suratda tasvirlangan narsa va buyumlarni, hodisalarning nomlarini, ularning belgilarini, sifat va xossalarini sо’z bilan ifodalaydilar, sayr va sayohatda kо’rgan narsalari bilan taqqoslaydilar va ular haqida gapirib beradilar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
