O’zbekiston Milliy universiteti Iqtisodiyot fakulteti kadrlar menejmenti yo’nalishi 3-bosqich talabasi Axmedova Maftunaning Boshqaruv psixologiyasi fanidan tayyorlagan taqdimot dasturi Mavzu: Nizomulmulkning “Siyosatnoma” asarining psixologik tahlili REJA: - Asar muallifi hayoti va faoliyati haqida.
- “Siyosatnoma” asari haqida.
- “Siyosatnoma” asarida davlatchilik asosi.
Nizomulmulk(1017,Tuye-1092,Nahovand)-Saljuqiylar davlat arbobi,Abu Ali al-Hasan ibn Ishoq at-Tusiyning unvoni,Nizom ul-Muluk”, ya’ni mulkning nizomi,tartibi nomi bilan shuhrat qozongan. Abu Ali Hasan ibn Ali Tusiy Nizomulmulk Sharq tarixi va madaniyatida o’zining 1091-yili yozilgan “Siyosatnoma’’ asari bilan o’chmas iz qoldirgan. “Siyosatnoma” yoki “Siar ul-muluk” asarini olimlar saljuqiylarning siyosiy dasturi sifatida baholaganlar.Asarning asosiy g’oyalari ham shundan iboratki, vazir Nizomulmulk shoh va hokimlarni adlu insofga,sulh va muruvvatga,davlatni oqilona boshqarib,qat’iy qoida va tartib o’rnatishga, amaldorlarni vijdonli,pok,halol va iymonli bo’lishga, mamlakat obodonligi,uning ahli farovonligi,tinchligi va totuvliligini ta’minlash uchun harakat qilishga da’vat etadi. Davlatchilik siyosatining ildizlari “Siyosatnoma” singari noyob asarlarga borib taqaladi, ulardan oziq oladi “Temur tuzuklari”da har qanday podshoh, xalq orzu qilgulik» aql-zakovat, valineʼmat sohiblari boʻlmish vazirlar toʻgʻrisida soʻz yuritilganida “Siyosatnoma” muallifi Nizomulmulk alohida mehr-muhabbat bilan, har jihatdan namuna qilib koʻrsatiladi. Bunday “Qilich va qalam sohibi” boʻlmish vazirlarni eʼzozlashga, qadrlashga daʼvat etiladi. Adolat, tenglik - haqqoniylik va boshqa insoniy ezguliklar manbai, shubhasiz, Qurʼoni karim va Hadisi sharif boʻlsa, “Siyosatnoma” singari asarlar shu muqaddas kitoblarda bayon etilgan fikrlar va ularni roʻyobga chiqarish bobida olib borilgan ishlar ifodasini aniq bir faoliyat doirasida koʻrsatib, sharhlab va izohlab beradi. Davlat masalasi “Siyosatnoma” ning oʻzak tomirini tashkil qiladi. Bu jihatdan uning asosiy gʻoyalari - ezgu maqsadlarni koʻzlagan har qanday tuzum, davr, jumladan, bizning davlatimiz siyosati bilan hamohangdir. Nizomulmulk oʻz kitobi vositasida quruq pand-nasihatni, koʻrsatma berishni maqsad qilib qoʻymaydi. U turli davlatlarning hukmdorlari, avlodlar tajribasidan, jumladan oʻz shaxsiy tajribasidan bizga maroqli hikoya qiladi. Shu jihatdan ham, garchi asar asosan eng murakkab va masʼuliyatli insoniy faoliyat jabhasi boʻlmish siyosatdan soʻzlasa-da, gʻoyat qizikarli badiiy asar sifatida maroq bilan oʻqiladi. Boshqacha aytganda, muallif muhim siyosiy muammolar xususidagi fikrlariga badiiy yon bosib, ularning maʼqulligiga oʻquvchi ishonchini mustahkamlaydi, asar ibratini yanada kuchaytiradi. Nizomulmulkning yana bir fikri eʼtiborga sazovordir. Bu gʻoya shundan iboratki, davlatda markaziy hukumat (yaʼni shoh hokimiyati) juda ham kuchli boʻlishi lozim. Shundagina davlatda tinchlik va adolat barqaror boʻladi, raiyat oʻz maqsadiga yeta .oladi, jamiyat sulh va adolatda, muruvvatda yashaydi XI asr vaziri Nizomulmulkning fikricha, raiyat ahli, zulmu sitam koʻrgan har bir kishi, umuman, norozi boʻlganlar amaldor va hokimdan tortib to vazir va shohning oʻzigacha qabullariga borib, shikoyati yoki maslahatini bayon qilishlari zarur.
Do'stlaringiz bilan baham: |