O‘zbekiston milliy universiteti horijy filologiyasi fakulteti O‘zbek

.

• Prof.M.Mirtojiyev fikriga ko‘ra, o‘zbek tili konsonantizmidaquyida 27 ta undosh fonema bor:
• m, n , ng, ng‘, r, l, b, p, v, f, d, t, z ,s, j, sh, dj, ch, ts, y, x, g, dz, k, q, g‘, h. Bu tizimda ng‘ (vang‘illamoq, do‘ng‘illamoq, to‘ng‘ so‘zlaridagi chuqur til orqa sonsant) va dz (chetdan olingan familiyalarda qo‘llanadigan affrikata) tovushlarning fonema darajasidagi birliklar qatorida qo‘llanilganini ko‘ramiz

‘
Undoshlar tasnifi
O‘zbek tili konsonantizmi tizimiga xos asosiy fonologik jihatlar — artikulatsiya o‘rni (tovushning fokusi), artikulatsiya usuli va jarangli- jarangsizlik belgilari hisobga olinadi, shu belgilarni shakllantirishda ishtirok etadigan fizik-akustik va anatomik-fiziologik omillarga tayaniladi.
Undosh tovushning shakllanishida albatta shovqin qatnashadi, u nutq apparatidagi (masalan, og‘iz bo‘shlig‘idagi) aktiv va passiv a’zolarning bir- biriga tegishi yoki juda yaqinlashishi natijasida hosil bo‘lgan to‘siqdan havo oqimining portlab yoki sirg‘alib (a’zolarga ishqalanib) o‘tishidan paydo bo‘ladi. Bunday to‘siq fonologiyada fokus deyiladi. Demak, undoshlarda fokusning bo‘lishi shart.