O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi indd

ЧОКА ПАРДОЗ, ёрма пардоз — 
ўймакорликда пардоз тури; ганч ва ёғоч 
ўймакорлигида кенг қўлланади. Ўйма 
нақшнинг четидан марказ томон қия 
қилиб чуқур ўйиб бориб ҳосил қилинади; 
чуқур ўйма кескин нурсоя ўйини ҳосил 
қилиб, нақшга жозибадорлик бахш эта-
ди. Бўртма (рельеф) юзага ишлов бе-
ришда бошқа пардоз турларига нисбатан 
усталар (айниқса, Фарғона, Тошкентда) 
кенг қўллайди; Ч.п. усталар томонидан 
ёрма пардоз ҳам деб аталади. 
ЧОКАР — илк ўрта асрлар (4—8-а.
лар) да қишлоқнинг йирик мулкдор—
деҳқонларнинг истеҳкомли қўрғонлари 
ва мулкларини қўриклаш ва уларни 
ташқи ҳужумлардан муҳофаза этиш 
учун тузилган ёлланма қуролли отряд 
(гуруҳ)Ч.лар гуруҳи 30—40, 50—100 ва 
ундан ортиқ ҳарбий навкарлардан ибо-
рат бўлган. Улар қилич, қалқон, найза 
ҳамда камон ва садоқ тўла ўклар билан 
қуролланган. Члар деҳқон кўрғонларига 
яқин ёки шахар гирдида бино қилинган 
истеҳкомларда 
яшаганлар. 
Бундай 

---

www.ziyouz.com кутубхонаси
137
истеҳкомлар Чокардиза деб юритилган. 
Тошкентнинг Чақар ва Самарқанднинг 
Чокардиза 
каби 
маҳаллалари 
илк 
ўрта асрларда Ч.лар жойлаштирилган 
қароргохларнинг ўрни бўлган. Ч.лар 
бақувват ва абжир ҳамда ўз валинемаъ-
тига садоқатли ўспиринлардан танлаб 
олинган. Бундай садоқэтли ва жанговар 
Ч.лар билан деҳқонлар ёвгарчилик пайт-
ларида душманга қарши қарбий юриш-
ларда қатнашар, осойишталик замонда 
эса уларга суяниб қишлоқнинг зироаткоқ 
аҳрлиси устидан ўз хукмронлигини 
ўрнатишга ҳаракат қилган.
Ад.: Муҳаммаджонов А., Ўзбекистон 
тарихи (IV асрдан XVI аср бошларигача), 
Т., 2004.
ЧОКАРДИЗА — тарихий мавзе. Са-
марканд ш.нинг Регистон мажмуаси яки-
нида, ҳоз. Вобкент, Ғиждувон ва Бухоро 
кўчалари оралиғида жойлашган. Илк 
ўрта асрларда (5—7-а.лар) бу ерда ҳарбий 
истеҳком бўлган. Ч. — «чокар» — жанг-
чи ва диза — қалъа, яъни «жангчилар 
қалъаси»дан олинган. Қалъа яқинидан Ч. 
канали ҳам ўтган, у 1220 й.гача «Жўйи 
Арзиз»га уланиб, Самарқандни сув билан 
таъминлаб турган. 9-а.да Ч.да имом Абу 
Исҳоқ ибн Иброҳим ибн Саммоси Му-
таваъийнинг боғи, ўртасида эса масжид 
бўлган. Имомнинг ўзи ҳам шу ерга дафн 
этилган. Кейинчалик Ч. мусулмон олами-
нинг энг табаррук қабристонларидан би-
рига айланган. Ч.да машҳур имомлар Мо-
туридий, Бурҳониддин Марғиноний, Абу 
Ҳафс Нажмиддин Умар ибн Муҳаммад 
анНасафий ва б. дафн этилган. 2000 й. 
Ўзбекистон Республикаси Президента 
И.А. Каримов ташаббуси билан Ч.да кат-
та таъмирлаш ишлари ўтказилиб, Моту-
ридий ё’дгорлик мажмуи бунёд этидди.
Азим Маликов.