O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi indd



Download 2,2 Mb.
Pdf ko'rish
bet277/328
Sana24.02.2022
Hajmi2,2 Mb.
#207098
1   ...   273   274   275   276   277   278   279   280   ...   328
Bog'liq
O zbekiston Milliy Ensiklopediyasi - E harfi

ЭТИЛ СПИРТИ (вино спирти, эта-
нол), С
2
Н
5
ОН — бир атомли алифатик 
спиртларнинг муҳим вакили. Мол.м. 
46,069. Рангсиз, ўткир таъмли, спирт-
ларга хос ҳидли суюқлик. Суюқланиш 
т-раси — 114,5°, қайнаш т-раси 78,39°, 
зичлиги 789,27° кг/м
3
(20°да). Сув билан 
чексиз аралашади ва таркибида 95,57% 
спирт, 4,43% сув бўлган азеотроп ара-
лашма ҳосил қилади. Абсолют соф спирт 
олишда 2 усулдан фойдаланилади. 1усул-
да сувли спиртга озроқ бензол қўшилади 
ва ҳосил бўлган аралашма фракциялаб 
ҳайдалади. Бунда аввал сув, спирт ва 
бензол аралашмаси, кейин спиртнинг 
бензол билан аралашмаси ва ниҳоят, 
охирида соф спирт ҳайдалади. 2усулда 
96% ли спиртни кальций (П)оксид ёки 
қиздирилган мис (П)сульфат билан иси-
тилади. Бунда сувнинг асосий массаси 
чиқиб кетади, спирт таркибида ушланиб 
қолган 0,2— 0,3% сувни спиртга ме-
талл ҳолдаги кальций ёки магний қўшиб 
ҳайдаш йўли билан ажратилади.
Э.с. саноатда таркибида қанд (ша-
кар) бўлган моддалардан энзимлар ва 
ачитқилар таъсирида қуйидаги реакция 
орқали олинади:


www.ziyouz.com кутубхонаси
242
С
6
Н
12
0
6
>2С
2
Н
5
ОН+2С0
2
Хом ашё сифатида глюкоза ёки узум 
шарбатидан фойдаланилганда таркибида 
8 дан 16% гача Э.с. бўлган узум виноси 
ҳосил бўлади. Кўпинча полисахаридлар 
(крахмал ёки целлюлоза) хом ашё сифа-
тида қўлланади. Э.с.ни умумий форму-
ласи (С
6
Н
10
О
5
)
п
бўлган полисахаридлар-
дан ҳам олиш мумкин. Бунда улар тўла 
гидролизга учратилиб глюкозага, сўнгра 
спиртга айлантирилади. Крахмалли хом 
ашёлар сифатида бошокли ўсимликлар 
— буғдой, арпа, шоли, жўхоридан, шу-
нингдек, картошкадан фойдаланилади.
Э.с. саноатда бир неча йўллар билан 
синтез қилинади. Ёғоч гидролизатини 
ачитиш йўли билан гидролиз спирт и оли-
нади. Унинг таркибида 2% гача заҳарли 
модда — метил спирти (метанол) бўлади. 
Сульфат кислота иштирокида этиленни 
гидратация қилиш реакциясидан ҳам Э.с. 
олишда кенг фойдаланилади.
Баъзи мамлакатларда Э.с. ацетилен-
дан олинади. Бу усулда Кучеров реакци-
яси асосида ацетилен аввал сирка альде-
гидга ўтказилади, кейин уни гидрогенлаб 
Э.с.га айлантирилади. Мазкур реакция 
мис ёки палладий катализатори иштиро-
кида юқори трада олиб борилади:
нс=нс+н
2
о > сн
3
сно > сн
3
сн
2
он
Э.с. дунёда энг кўп синтез қилинадиган 
ва қўлланадиган маҳсулотлардан бири 
ҳисобланади.
Ишлаб чиқарилган Э.с.нинг асосий 
қисми дивинил олишда, этил эфир, хло-
роформ, хлорал, ўта соф этилен, этила-
цетат, мураккаб эфирлар ва эритувчилар 
ишлаб чиқаришда қўлланади. Э.с. тибби-
ётда, фармацевтикада, атирупа саноати-
да, бўёқчилиқда, антисептик воситалар 
тайёрлашда ишлатилади. Э.с. — муҳим 
антифризлардан бири. Ундан озиқ-овқат 
саноатида, турли спиртли ичимликлар 
ва доривор дамламалар тайёрлашда ҳам 
фойдаланилади.
Э. наркотик модда. Узоқ вақт истеъ-
мол қилинса, нерв, меъдаичак, юракто-
мир системалари, жигар қаттиқ зарарла-
нади.

Download 2,2 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   273   274   275   276   277   278   279   280   ...   328




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish