O’zbеkistоn хаlq tа’limi vаzirligi

Omonimiya. Bir xil komponent (so‘z)lardan tuzilgan frazeologizmlar o‘zaro bog‘lanmagan (tamoman boshqa-boshqa) ma’no ifodalashi mumkin. Bu hodisa frazeologik omonimiyadir. Masalan: Elmurod uning gapini jiddiy, lekin og‘irsinib tingladi. Keyin chug‘urlashib uyni boshiga ko‘targan bolalarga qayrildi. (P.T.) ...kun peshindan oqqanda, cho‘l changini boshiga ko‘tarib, qandaydir mototsikl chiqib qoldi. (Sh. G‘ulomov.) Siz xalqimizning baxt-saodati uchun kurashdingiz. Xalqimiz sizni hurmatlab, olqishlar bilan boshiga ko‘taradi. (Oydin.) Asli meni xo‘jayin o‘rgatdi. Ilgari bir qatra og‘zimga olmas edim. (O.) Komissiya hayron bo‘lib qoldi, ammo hech kim meni qaytarishni og‘ziga olmas edi. (A. Q.) Frazeologizmlar so‘zlardan tarkib topishi tufayli tilda frazeologizm - omonimlar juda kam miqdorni tashkil etadi.
Sinonimiya. Ma’nodoshlik hodisasi frazeologiya uchun ham xarakterli: kayfi buzuq - ta’bi tirriq, toqati toq bo‘lmoq , sabr kosasi to‘lmoq, yaxshi ko‘rmoq - ko‘ngil bermok kabi: U bir qarashda yonoq suyaklari chiqqan, kampirdahan yuzi tortishib, lablarining qimtinib turishidan Jonizoq otaning ta’bi tirriq ekanini payqadi. (S. An.) Yodgorbek, kayfingiz buzuqroq ko‘rinadimi? (N, S.) Tojiboy o‘z qiliqlari bilan uning sabr kosasini to‘ldirdi. (P. T.) Qabulxonada kutib o‘tiraverib toqati toq bo‘lgan arzgo‘ylar rais oldiga kirishga intiladilar.(N. S.)
Lug‘aviy birlik sifatida frazeologizmlar so‘zlar bilan ham sinonimik munosabatda bo‘la oladi: tomdan tarasha tushganday — kutilmaganda, og‘zi qulog‘ida — xursand, joni chiqmoq — g‘azablanmoq, ta’bi xira — xafa, quling urgilsin — ajoyib kabi.
Antonimiya.Qarama-qarshi ma’no ifodalovchi iboralar antonim frazeologizmlar deyiladi: ko‘kka ko‘tarmoq — yerga urmoq, yuzi yorug‘ — yuzi shuvut, ko‘ngli joyiga tushmoq — yuragiga g‘ulg‘ula tushmoq kabi: Ahli majlis Otabekni ko‘klarga ko‘tarib maqtar edi. (A. Qod.) Ular ham necha yil non - qatiq bo‘lgan raislargina yerga urdilar. (Sh. R.) G‘ulomjon paxtalarning qiyg‘os ochilib turganini, xali qo‘shnisi terim boshlamaganini ko‘rib, ko‘ngli ancha joyiga tushdi. (M. Ism.) Rahmatilla, bir tomondan, yuragiga g‘ulg‘ula tushib va bir tomondan, ko‘nglining bir burchida allanimadan bir umid paydo bo‘lib, oblastga bordi. (A. Q.)