O‘zbеkiston davlat jahon tillari univеrsitеti

 

II-bobga хulosa  

 

       O’zbek  va  ingliz  tillari  undosh  tovushlari  sistemalari  tahlili  shuni  ko’rsatadiki, 

qiyoslanayotgan tillar asosan konsonant tizimli tillardir. 

        Ingliz tili yozuvida  26ta harf, shundan  20 ta undosh harf  va 6 ta unli harf ,  

fonetikasida esa  44ta tovush mavjud.  Shulardan  20 tasi unli tovush,  24 tasi undosh 

tovushlardir.  O’zbek  tilida 29ta  harf  bo'lib,  shundan 6ta unli,  23ta  undosh va 1ta 

tu'tuk  belgisi  mavjud.  Mazkur tillarda  harf va tovushlar soni bir xil emasdir.  

---

54 

 

 

         O’zbek va ingliz tili undoshlar sistemasini taqqoslaganda,  eng avvalo ularning 

fonemalarini keltirib o'tish lozim.   Ingliz tilida 24ta undosh tovush  mavjud: [p],[b], [t], 

[s], [k], [g], [n], [g], [l], [m], [h],  [v], [d], [z], [g] , [g ], [tg], [d], [ы], [r], [j], [g], [g], [f]. 

       O’zbek tili undoshlari 23ta  undoshdan tashkil topgan: [p], [b], [f], [v], [s],] [z], [t], 

[d], [sh], [j], [k], [g], [kh], [g], [k],[h], [n],[l], [r], [y], [ch], [m],  [ng]. 

O’zbek va ingliz tillarining konsonantlar sistemasidagi alohidaliklarni hisobga olgan 

holda ingliz tili tovushlarini uch gurugga bo'lish mumkin: 

        1.O'zbek tilidagi tovushlarga o'xshash inglizcha tovushlar. 

       2.O'zbek tilidagi tovushlarga yaqin, lekin qisman farq qiluvchi ingliz tili tovushlari. 

       3.O'zbek tilida uchramaydigan ingliz konsonantlari. 

         Hozirgi kunda lisoniy interferensiya o'ziga xos xususiyatlari va bu haqida til sohibi 

tafakkurida turli tizimdagi tillarning xarakatlanish mexanizmlari to’g’risida olimlar 

tomonidan har xil fikrlar yuritilishi sababli ushbu hodisa tilshunoslar tomonidan turlicha 

tasniflanadi. Interferensiya turlarining ichida fonetik interferensiya alohida ahamiyatga 

egadir. Fonetik interferensiya  qo'sh til sohibining ona tilidagi  perseptiv( tinglash),  ham 

artikulyatsion ( talaffuz  qilish)  alohidaliklariga tegishli bo'lib,  xatolar  ham tinglash  

(qabul  qilish),  ham  hosil qilish (gapirish) paytida hosil bo'ladi.  Boshqa tildagi nutqni 

perseptiv (tinglash) idrok etish jarayoni ona tili tovushlarini qabul etishga moslashgan.  

Shuning  natijasida  o'rganilayotgan  boshqa til tovush tizimini idrok  qilish malakasi 

noto'g'ri shakillanadi. 

O’zbek va ingliz tillari konsonantlar sistemalarini qiyosiy o'rganish tillararo fonetik 

interferensiyaning vujudga kelishini aniqlashga yordamchi bo’ladi.  Bu erda  hosil 

bo'ladigan  talaffuz  xatolari asosan ingliz tili  undoshlarining akustik hususiyatlariga,  

yumshoq  tanglayning ishtirokiga, cho'zikliq belgisiga,  hosil bo'lish o'rni va  usuli 

bo’yicha belgilari orqali nomayon bo’ladi. 

---

55 

 

 

 

Shunday qilib, o'zbek va ingliz tillari konsonantlar sistemalaridagi interferensiya 

xodisasining mavjudligi o'zbek auditoriyasi talabalarining ikkinchi til nutqidagi 

nuqsonlarga olib keladi.  Shu talaffuz xatolarini oldindan bilish va ular sabablarini 

aniqlash  ingliz tili konsonantlarini o'rgatishga mo'ljallangan mashqlar tizimini yaratishga 

zamin bo'ladi.