O‘zbekiston davlat jahon tillari universiteti “Tasdiqlayman” o‘quv ishlari bo‘yicha prorektor

8.1.Ovqatlanish va uning inson hayotidagi muhim o‘rni.
Odam hayot faoliyatini saqlashi, mehnat qilishi, o‘sib, rivojlanishi uchun tashqi muhitdan ovqat moddalarini qabul qiladi. Ovqat hazm qilish kanalida mexanik maydalanadi, ximik parchalanadi, suriladi.
Ovqatlanish – energiya sarfini qoplash, hujayralar va to‘qimalarni tuzish va yangilash, organizm funksiyalarini idora qilish uchun organizmga zarur oziq-ovqat moddalarining kirishi, hazm bo‘lishi, so‘rilishi va singishi jarayonlarining yig‘indisidir. Almashinuv jarayonlariga hazm yo‘llarida singigandan keyin so‘rilgan ovqatning tarkibiy qismlarigina qo‘shilishi mumkin. Zarur miqdordagi oqsillar, yog‘lar, uglevodlar, vitamnnlar, biogen moddalar va suv kerakli nisbatda orga­nizmga kiritilgan taqdirdagina ovqatlanish organizmning normal hayot faoliyatini ta’minlaydi.
Organizm uchun kalsiy, fosfor, kaliy, natriy, marganets, kobalt, mis, rux, brom, yod, oltingugurt, temir va boshqa mikro va makroelementlar ham juda zarur. Agar biror mineral moddalar etishmasa, turli xil kasalliklar yuzaga chiqadi. Masalan, organizmda kalsiy etishmasa, nerv va muskul qo‘zg‘luvchanligi kuchayadi, bu spazmofil kasalligiga olib keladi, yod etishmasa, qalqonsimon bezning faoliyati buzilib, bo‘qoq kasalligi paydo bo‘ladi, natriy xlorid ko‘payib ketsa, harorat ko‘tariladi.
Suv odam organizmi barcha hujayra va to‘qimalarining tarkibiy qismiga kiradi. Jumladan, qonning 92% i, miya to‘qimasining 84% i, tana muskullarining 70% i, suyaklarning 22% i suvdan iborat. Katta yoshdagi odamlarning tanasini 50-60% ini suv tashkil qiladi, yoshlarda suv miqdori bundan ko‘proq bo‘ladi. Masalan, chaqaloq tana massasining 80% ini suv tashkil etadi. Organizmdagi barcha kimyoviy jarayonlar suv ishtirokida bo‘ladi. Agar odam ovqat iste’mol qilmay, faqat me’yorida suv iste’mol qilsa, u 40-45 kungacha uning tana massasi 40% kamayguncha yashashi mumkin. Aksincha, ovqat me’yorida bo‘lib, suv iste’mol qilinmasa, tana massasi 20-22% kamaysa, bir haftaga etar-etmay odam halok bo‘lishi mumkin. Odamning sutkalik suv balansi 2,2-2,8 l.