O’zbekiston davlat jahon tillari universiteti qo’lyozma huquqida udk hotamova iroda ibrohimovna

Qayta tiklash. 
Odatda bu so’z yasalishida so’zning oxirgi o’zagini tushirib 
qoldirish orqali yangi so’z yasaladi. Bu struktura ilk bora tilga paydo bo’lganda 
o’zlashma so’zlar uchun tushunarsiz bo’lgan.
Professor Yartseva tildagi bu tushunarsiz holatni quyidagicha izohlab beradi: 
bu juda ham oddiy bo’lib so’zdagi suffiksga antonim sifatida qarash kerak. 
Masalan: to speak (gapirmoq) – 
speaker (notiq)
. Oxiridagi –er tushirib qoldirish 
evaziga yangi so’z hosil bo’ldi. Fransuz tilidan kirib kelgan “
begger (tilamchi)
” 
so’zi oxiridagi –er tushib qolsa, to beg (tilamchilik qilmoq yoki yalinmoq) kelib 
chiqadi. Boshqa misollarda ko’rsak: 
to accreditate
(accreditation), 
to bach
(bachelor), 
to collocate
(collocation), 
to enthuse
(enthusiasm), 
to compute
(computer), 
to emote
(emotion) 
to reminisce
(reminiscence), 
to televise
(television) 
(Yartseva, 1960, b. 76). 
Ingliz tilida so’z yasalishining ikki turi ya’ni produktiv va produktiv 
bo’lmagan turini ko’rib chiqdik. Ular o’z ichki xususiyatlariga qarab yana bir 
qancha turlarga ham bo’linib ketadi. Produktiv usul bu hozirgi zamonaviy ingliz 
tilida ham so’z yasay oladigan usul hisoblanadi, ammo produktiv bo’lmagan usul 
bugungi kunda bunday xususiyatini yo’qotgan. Qiyoslanayotgan ikkinchi tilimizda 
so’z yasalishi eng muhim hodisa sanaladi.
O’zbek tilida so’z yasash haqida ilk manbalar Mahmud Qoshg’ariyning 
“Devoni Lug’oti–turk” asarida berilgan. Ushbu asarda so’z yasalishining aynan 

---

affiksatsiya usuliga doir mukammal ma’lumotlar berilgan. (A.Nurmatov, 2002, b. 
46–47)
O’zbek tilida ham ingliz tilidagidek so’z yasash usullari mavjud bo’lib, ular 
o’zbek adabiy tilining lug’atini boyitishga yordam beradi.
1.
Affiksatsiya usuli 
2.
Semantik usul 
3.
Semantik–leksik usul 
4.
So’zlarni qisqartirish usuli
5.
Kompozitsion usul