O’zbеkiston aloqa va axborotlashtirish

10-MAVZU. ISH HAQI VA MЕHNAT MUNOSABATLARI 
 
Reja:
1. Ishlab chiqarish xarajatlari tushunchasi va uning tarkibi. 
2. Qisqa va uzok muddatli davrlarda ishlab chiqarish xarajatlarining 
o’zgarish tamoyillari. 
3. Foydaning mazmuni. Foyda me’yori va massasi. 
4. Ish haqining iqtisodiy mazmuni, tashkil etish shakllari va tizimlari. 
KIRISH 
Korxonalarning bozorga mahsulot yetkazib berishga bo’lgan 
layoqatini aniqlab beruvchi muhim omil sarf-xarajatlar darajasi 
hisoblanadi. Har qanday tovarni ishlab chiqarish iqtisodiy resurs sarflarini 
taqozo qiladi, ular ma’lum narxga ega bo’ladi. Korxona bozorga taklif 
qiladigan tovar miqdori iqtisodiy xarajatlar (resurs narxlari) darajasiga, 
resurslardan foydalanish samaradorligi va tovarlar bozorida sotiladigan 
narxlarga bog’liq. Bu mavzuda biz sarf-xarajatlarning umumiy tabiati va 
tarkibiga to’xtalamiz hamda foydaning tashkil topishini tahlil qilamiz. 
Shu bilan bir qatorda, kishilarning hayot kechirishi va turmush 
darajasini aniqlab beruvchi daromadlarning asosiy turi bo’lgan ish haqini 
Tahlil qilish muhim ahamiyat kasb etadi. Mavzuda ish xaqining iqtisodiy 
tabiati bilan bog’liq muammolar va uning shakllari hamda bozor 
munosabatlari sharoitida ish haqi darajasiga taьsir ko’rsatuvchi omillar 
ko’rib chiqiladi. 
 
1. Ishlab chiqarish xarajatlari tushunchasi va uning tarkibi
 
Ishlab chiqarish xarajatlari deganda tovar va xizmatlarni ishlab 
chiqarish va iste’molchilarga yetkazib berishga qilinadigan barcha 
sarflar tushuniladi. 
Ishlab chiqarish sarf-xarajatlari tarkibiga xom ashyo. 
asosiy va yordamchi materiallar, yonilg’i va energiya uchun qilingan 
xarajatlar. asosiy kapital amortizatsiyasi, ish xaqi va ijtimoiy sug’urtaga 
ajratmalari, foiz to’lovlari va boshqa xarajatlar kiradi.