O’zbekiston aloqa, axborotlashtirish va telekommunikatsiya texnologiyalari davlat qo’mitasi

 
3.1 Struktura 
Ma‘lumki,  biror  predmet  sohasidagi  masalani  yechishda  undagi  obyektlar  bir 
nechta,  har  xil  turdagi  parametrlar  bilan  aniqlanishi  mumkin.  Masalan,  tekislikdagi 
nuqta  haqiqiy  turdagi  x-absissa  va  y  -ordinata  juftligi  -  (x,y)  ko‗rinishida  beriladi. 
Talaba  haqidagi  ma‘lumotlar  –  satr  turidagi  talaba  familiyasi,  ismi  va  sharifi, 
mutaxassislik  yo‗nalish,  talaba  yashash  adresi,    butun  turdagi  tug‗ilgan  yili,  o‗quv 
bosqichi,  haqiqiy  turdagi  reyting  bali,  mantiqiy  turdagi  talaba  jinsi  haqidagi 
ma‘lumot va boshqalardan shakllanadi.   
С++  tilida  bir  yoki  har  xil  turdagi  berilganlarni  jamlanmasi  struktura  deb 
nomlanadi.  Struktura  foydalanuvchi  tomonidan  aniqlangan  berilganlarning  yangi 
turi  hisoblanadi. Struktura quyidagicha  aniqlanadi: 
struct  // struktura nomi 

---

 43 
 { 
  <1-tur>  <1-nom>;    // 1-maydonni e‟lon qilish 
  <2-tur>  <2-nom>;    // 2-maydonni e‟lon qilish 
  . . .  
    ;    // n-maydonni e‟lon qilish 
  };  
Masalan,   
struct Date 
{ 
int year; 
char month, day; 
}; 
 
Masala,  Book  nomli  struktura  yarating.  Book  o‗z  ichiga  quyidagi  maydonlarni 
olsin: 
• Muallif  (satr); 
• Nomi  (satr); 
• Nashr qilingan  yili  (butun son); 
• Kitob beti (butun son). 
Struktura ko‗rinishi  quyidagicha  bo‗ladi: 
struct Book { 
  char author[40]; // muallif, satrli  
  char title[80];  // nomi, satrli  
  int year;        // nashr qilingan yil, butun son 
  int pages;       // varaqlar soni, butun son 
  }; 
Demak  biz  Book  nomli  struktura  yaratdik.  Demak,  bu  struktura  asosida  yangi 
o‗zgaruvchilarni  e‘lon qilish  mumkin. 
Book b; // bu yerda xotira ajratiladi! 
Book b1 = {“Yu. Golosinskiy", “Ingliz tili … ", 2010, 
576}; 
Bunda  b  va  b1  o‗zgaruvchilar  e‘lon  qilingan.  Ularni  tiplari  esa  Book.  B  ni  hali 
qiymati  ma‘lum emas, lekin  b1 ning qiymatlari  berilgan. 
 
 

---

 44 
Bundan tashqari struktura maydonlarini  quyidagicha  ham to‗ldirish mumkin: 
Dastur orqali 
Klaviatura  orqali 
strcpy (b.author, 
"Yu.Golosinskiy"); 
strcpy (b.title,  
“Ingliz tili … " ); 
b.year = 2010; 
b.pages = 576; 
printf (“Muallif");  
gets (b.author); 
printf (“Kitob nomi");  
gets (b.title); 
printf (“Nashr qilingan 
yili, Betlar soni"); 
scanf ("%d%d", &b.year, 
&b.pages); 
 
Demak,  berilganlar  asosida  kutubxonadagi  kitoblarni  ma‘lumotlarini  saqlovchi 
kichkina  dasturcha tuzamiz.  Uning  dasturi quyidagicha: 
#include 
#include 
using namespace std; 
struct Book { 
  char author[40]; // muallif, satrli  
  char title[80];  // nomi, satrli  
  int year;     // nashr qilingan yil, butun son 
  int pages;  // varaqlar soni, butun son 
  }; 
void  Kutubxona(Book); // Funksiyani e'lon qilish 
int main() // asosiy dastur 
{   
   Book b; 
   printf ("Muallifi " ); gets(b.author );  
   printf ("Kitob nomi " ); gets(b.title ); 
   printf ("Nashr qilingan yili varaqlar soni");  
   scanf ("%d%d", &b.year, &b.pages);  
   Kutubxona(b); 
} 
void  Kutubxona(Book b) // Funksiya kodi 
  {      
      cout << "Kitob muallifi: " << b.author << endl;  
      cout << "Kitob nomi: " << b.title << endl; 
      cout << "Nashr qilingan yili: " << b.year << 
endl;  
      cout << "Betlar soni: " << b.pages ; 
      getch(); 
  }