O’zbekiston aloқa axborotlashtirish agentligi

3. Iqtisodiy tadqiqotlarda ilmiy ijod va bashorat metodologiyasidan foydalanish

Insonning ongi, aql-idroki vazakovati hayotning barcha sohalaridagi, ayniqsa, evristik-bilish sohasidagi serqirra ijodiy faoliyati ular onganing xossalaridan biri-xotira bilan chambarchas bog’liq.

Xotira - bu bizning o’tmish haqida bilimimiz, sub’ektning tashqi olam va o’zining ichki holati xaqidagi axborotlardan kel-gusida o’zining hayotiy faoliyatida faol, ijodiy foydalanish uchun ularni saqlab qolish va ifoda etish qobiliyatidir. Inson xotirasi tarixiy tabiatga ega, ijtimoiy belgilanadi, uning ijodi xususiyati bilan uzviy bog’liq, insonning ichki, ma’naviy olamining boshqa elementlari bilan bir qatorda, u inson shaxsini faol shakllantiradi. Ijodiy qobiliyat, bilim, ko’nikmalar va usullar yaratuvchi shaxsning, yangilik bunyodkorining xotirasida saqlanib qoladi.

Xotira funkstiyasiga odatda o’tmishga murojaat deb qaraladi. Ammo bugunga kunda inson aqlining ijodiy faolligi xaqida gapirganda xotiraning progaostik funkstiyasini, uning kelajak-ka murojaatini xam qayd etib o’tish kerak. Xotiraning kelajakka yo’naltirilganligi o’tmish xaqidagi bilimlarimizni bo’lg’usi voqea-hodisalarga tatbiq etish, ekstrapolyastiya qilish, kelajakni ijodiy bashorat, prognoz qilish, yaratish imkonini beradi. Kelajakni oldindan ko’ra bilish- inson ongi va xotirasining o’ziga xos jixatidir.

Insonning kelajakka qnziqishi odamlarning aqlga va maqsadga muvofiq faoliyati, bu faoliyatni kelajakka fikran ekstrapolyastiya qilish bilan uzviy bog’liq. Kelajakni ilmiy bashorat, prognoz qilish vositalari xali barkamollikdan ancha yiroq bo’lsada, odamlar o’z ijodi, xotirasi, intuistiyasi va xayotiy tajribasiga tayanib, ozmiko’pmi olis istiqbolga prognozlar qiladilar.

Kelajak haqida bilim, prognoz bugungi kundan uzoqlashishiga qarab nomuayyan, noaniq, umumiy, taxminiy va extimoliy bo’lib boradi. Jamiyat aqlga muvofiq iqtisodiy va xo’jalik faoliyatini yuritishi uchun kelajakni prognoz qilish zarur. Tartib, tuzilma, ichki ob’ektiv mantiq, rivojlanish qonuniyatlari va algoritmlariga ega bo’lgan (iqtisodiy, ijtimoiy, ekologik va boshqa) tizimlarning rivojlanishini rastional bashorat qilish mumkin. Tizimlarning tuzilishi va rivojlanish prinstiplarining betartibligi ularning rivojlanishini tushunishga, binobarin, bashorat qilishga monelik qiladi.

Ilmiy bashorat kelajakni oldindan taxmin qilish, kelajak haqida mushohada yurigish demakdir. Masalan, mintaqa, viloyat yoki mamlakat iqtisodining rivojlanishini ilmiy bashorat qilish amalda prognoz qilish va oldindan aytib berish shakllarida amalga oshiriladi.