O’zbekiston aloқa axborotlashtirish agentligi

3. Dialektikaning umumilmiy tamoyillari va iqtisodiy jarayonlarni tahlil etishda ulardan foydalanish

Falsafa o’zining nazariy-bilish, gnoseologik funkstiyasida ijod jarayonining metodologik asooini tashkil etadi. Gnoseologiya ijodga sub’ektning faol, mutlaqo maqsadga yo’naltirilgan faoliyati deb qaraydi. Mazkur faoliyat ayni muayyan ijtimoiy-madaniy kontekstda mutlaqo yangi, ijtimoiy axamiyatga ega natijalarga erishadi va shaxsning o’zini o’zi ro’yobga chiqarishiga uning qobiliyati va yaratuvchilik salohiyatini rivojlantirishga har tomonlama ko’maklashadi. Ijod deganda falsafiy nuqtai nazardan eng unumli, ijtimoiy ahamiyat va qimmatga ega faoliyat usuli tushuniladi.

Bilishda ijod ma’naviy faoliyat xaqiqatning tagiga etishga ongli ravishda yo’naltirilgan paytda boshlanadi. O’rganilayotgan ob’ektning jihatlarini, xossalarini, uning teran mohiyatini to’liq, chuqur va to’g’ri bilish bunday ijodning mahsuli-dir. Bilishda ijod bu tadqiqotchining mutlaqo yangi bilimga erishishga etaklaydigan noan’anaviy tafakkur tarzi, bilish-ning ahamiyatli va haqqoniy natijalarini olishga ongli ravshnda qgoshngan mo’ljaldir.

Ilmiy bilishning tabiatini, bilimning voqelikka nisbatini, bilish jarayoniyushg umumiy (tabiiy va ijtimoiy) shart-sharoitlarini o’rganuvchi, uning haqqonishshgining zarur va etarli shartlarini aniqlovchi ilmiy bilishning metodologayasi va epistemologiyasi ijodni falsafiy o’rganishda alohida o’rin tutadi. Fan metodologiyasi ilmiy tadqiqotning tuzilishi, mantiqiy tashkiloti, metodlari, vositalari, usullari va algoritmlarini tadqiq qiladi, ilmiy bilish jarayonvda ijodiy faollikning ko’p qirrali tomonlarini o’rganadi va hozirgi zamon postklas-sik falsafa fanining muqim elementi hisoblanadi. Metodologiya ijodiy ilmiy tadqiqot faoliyatining falsafiy negizlari haqidagi tasavvurlar majmuini qamrab oladi, bilimning ijodiy tashkilotining ichki mexanizmini va harakat mantig’ini ko’rib chiqadi.

Kreativlikni, ya’ni bilish sub’ektining ham tabiatni, ham ijtimoiy tartibni, odamlarning ijodiy faoliyati jarayonida stivilizastiyamadaniyatini sifat jixatidan o’zgartirishga yo’naltirilgan ijodiy-yaratuvchi qobiliyatini o’rganish ilmiy bilish-ning hozirgi zamon falsafiy epistemologiyasining muhim jihatlaridan biridir.

Hozirgi zamon ilmiy ijod epistemologiyasi bilishda ijodning faoliyat ko’rsatish va rivojlanish mexanizmini, ilmiy tasavvurlar va nazariyalarning vorisiylik va almashish qonunlarini, ilmiy ijodga nisbatan har bir tarixiy davrda mavjud stereotiplar, paradigmalar, yondashuvlarni, post-klassik, postmodernistik stivilizastiyaning «uchinchi tulqini» (E. Toffler, S. Xantinggon), hozirgi zamon postindustrial axborot jamiyati sharoitlarida rivojlanayotgan hozirgi zamon ilmiy bilishining mstodologik xususiyatlarini ochib berishga harakat qiladi.