O‘zbekistoda demokratik jamiyat qurish nazariyasi, amaliyoti va huquq

Viloyatlar bo‘yicha rasman qayd etilgan ishsizlik (%)⁶⁵

	1993 yil					1994 yil
	Jami ishsizlar		shahar	qishloq			Jami ishsizlar	shahar		qishloq
O‘zbbekiston (jami)	0,3		0,1	0,2			0,3	0,1		0,2
Qoraqalpoq. Respublikasi	1		0,6	0,4			1,4	1,0		0,4
Andijon Buxoro Jizzax Qashqadaryo Navoiy Namangan Samarqand Surxondaryo Sirdaryo Toshkent Farg‘ona Xorazim Toshkent shahri	0,5 0,2 0,2 0,3 0,4 0,2 0,2 0,3 0,3 0,2 0,2 0,8 0,3		0,2 0,1 .... 0,1 0,2 0,1 .... 0,1 0,1 0,2 0,1 0,3 0,3	0,3 0,1 0,2 0,2 0,2 0,1 0,2 0,2 0,2 .... 0,1 0,5 ....			0,3 0,1 0,2 0,2 0,8 0,2 0,3 0,1 0,2 0,1 0,1 0,3 0,1	0,1 .... .... 0,1 0,2 0,1 0,1 .... .... 0,1 .... 0,1 0,1		0,2 0,1 0,2 0,1 0,6 0,1 0,2 0,1 0,2 .... 0,1 0,2 ....
1995 yil
		Jami ishsizlar			shahar				qishloq
O‘zbekiston (jami)		0,4			0,2				0,2
Qoraqalpog‘iston Res.		1,8			1,2				0,6
Andijon Buxoro Jizzax Qashqadaryo Navoiy Namangan Samarqand Surxondaryo Sirdaryo Toshkent Farg‘ona Xorazim Toshkent shahri		0,2 0,1 0,3 0,3 1,8 0,4 0,3 0,2 0,6 0,2 0,1 0,3 0,2			.... .... .... .... 0,8 0,2 0,1 0,1 0,1 0,1 .... 0,1 0,1				0,2 0,1 0,3 0,3 1,0 0,2 0,2 0,1 0,5 0,1 0,1 0,2 ....

Qisqacha xulosalar
O‘zbekiston Respublikasi bir qator mustaqillikka erishgan davlatlar qatori ishlab chiqarish munosabatlarining bozor iqtisodiyotiga asoslangan shakliga o‘tishni tanladi. Ma’lumki, bozor iqtisodiyoti o‘zining ob’ektiv qonunlari asosida rivojlanadi. Bu qonunlarning hayotga tatbiqini ta’minlash uchun esa ma’lum bir o‘tish davri talab etiladi.

Yuqorida biz ana shu o‘tish davrida amal qilinishi lozim bo‘lgan asosiy tamoyillar xususida, hamda shu davrdagi ijtimoiy boshqaruvning o‘ziga xos shakllari haqida fikr yuritdik.

O‘zbekistonning har bir fuqarosi uchun qonuniy ravishda va uning kundalik hayotida mulkka ega bo‘lish, iqtisodiy faoliyatda to‘la erkin bo‘lish, o‘zi mehnat qiladigan sohani va ish shaklini tanlashda erkin bo‘lish huquqi ta’minlanishi darkor. Mehnat qilish huquqi, tadbirkorlik ila shug‘ullanish imkoniyati hamda o‘z mehnatidan daromad olish huquqi, mehnatga yaroqli aholining ish bilan bandligi muammosini hal etish bilan chambarchas bog‘liq. Mavjud muammoni hal etishda mehnat sotsiologiyasining roli kattadir.

Yuqorida keltirilgan fikrlardan xulosa qilib aytganda, mehnat sotsiologiyasi jamiyat iqtisodiy hayotining yuksalishida muhim ahamiyatga ega. Shu jihatdan mehnat sotsiologiyasi iqtisodiyot sotsiologiyasi bilan chambarchas bog‘liq. Iqtisodiy munosabatlar tarkibini o‘rganishda mehnat sotsiologiyasining ahamiyati beqiyos.

Jahon-moliyaviy va iqtisodiy inqirozi sharoitida bu mavzuning keng yoritilishi, muammolarning yechimini topishda katta ahamiyatga ega deb hisoblaymiz.

Nazorat va mulohaza uchun savollar
1.O‘tish davrining zaruriyati nimalarda?

2.«Iqtisodiy hayot» tushunchasini ta’riflang.

3.«Iqtisodiy hayot»ning ijtimoiy talqini birinchi bor qaysi sotsiolog olim tomonidan ilgari surilgan?

4.Jamiyatning turli xil ko‘rinishlarini ta’riflang.

5.Ijtimoiy boshqaruvning asosiy vazifalari nmalardan iborat?

6.Ijtimoiy–hududiy birliklarni boshqarish idoralaini ta’riflang.

7. Mehnat munosabatlarining vujudga kelish sabablarini aytib bering.

8. Mehnatning turlari va shart-sharoitlari tushunchasini izohlang.

9. Mehnat jamoalari haqida qanday tasavvurga etasiz?

10. Mehnat jamoalarining asosiy vazifalari nimalardan iborat?

11. Ishsizlikning sabablari, turlari va uni bartaraf etish yo‘llarini aytib bering.

12. Jaxon moliyaviy –iqtisodiy inqirozi sharoitida ishsizlik muammosini hal qilishning qanday yo‘llarini taklif eta olasiz.

Adabiyotlar

1. 
   «O‘zbekiston Respublikasining Konstitusiyasi» - T.: «O‘zbekiston», 2009.
   
2. 
   «O‘zbekiston Respublikasi Mehnat Kodeksi». T.: «Mehnat», 1996.
   
3. 
   Karimov I.A. «Bizdan ozod va obod Vatan qolsin». T.2. T.: «O‘zbekiston», 1996.
   
4. 
   Karimov I.A. «O‘zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish yo‘lida». T.: «O‘zbekiston», 1996.
   
5. 
   Karimov I.A. «O‘zbekiston buyuk kelajak sari». T.: «O‘zbekiston», 1998.
   
6. 
   Karimov I.A. Vatanimizning tinchligi va xavfsizligi uz kuch-kudratimizga, xalqimizning hamjihatligi va bukilmas irodasiga bog‘liq. T.: «O‘zbekiston». 2004.
   
7. 
   I. A. Karimov Bizning bosh maqsadimiz – jamiyatni demokratlashtirish va yangilash, mamlakatni modernizasiya va isloh etishdir. T. «O‘zbekiston», 2005.
   
8. 
   Karimov I. A. Imperiya davrida bizni ikkinchi darajali odamlar deb xisoblashar edi. T. «O‘zbekiston». 2005.
   
9. 
   Karimov I.A. “O‘zbek xalqi xech qachon, xech kimga qaram bo‘lmaydi”,T. “O‘zbekiston”. 2005.
   
10. 
    Kapimov I.A. “Bu bayram – barchamizniki, butun xalqimizniki”. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi, Vazirlar Maxkamasi va Prezident Devonining O‘zbekiston mustaqilligining 16 yilligiga bag‘ishlangan qo‘shma majlisidagi ma’ruzasi.
    
11. 
    Karimov I.A. “Jaxon moliyaviy –iqtisodiy inqirozi: O‘zbekiston sharoitida uni bartaraf etish yo‘llari va choralari”. T., “O‘zbekiston”, 2009.
    
12. 
    Bekmurodov M.B. va boshq. Sotsiologiya. T.: 2002.
    
13. 
    Giddens E. Sotsiologiya. T.: «Sharq». 2002.
    
14. 
    Dikareva A.A., Mirskaya M.I. «Sotsiologiya truda». (o‘quv qo‘llanma).
    
15. 
    Sotsiologiya. Darslik. M.: 1997.
    
16. 
    YunusovK. Sotsiologiya o‘quv qo‘llanmasi. Andijon, 1997.
    
17. 
    Inson taraqqiyoti to‘g‘risida hisobot. G. Saidova rahbarligidagi mualliflar guruhi - T.: 2007.
    
18. 
    «Osnovi sotsiologii». M.: 2008.
    
19. 
    «Umumiy sotsiologiya». T.: ToshDU, 1999.
    
20. 
    Sotsiologiya. Ma’ruzalar matni. T.: O‘JABNT, 2006.
    
21. 
    Xan S., Xan V. Sotsiologiya. Kurs leksiy. T.: «Adolat», 2007.
    
22. 
    Mullajonova M.M. va boshq. Sotsiologiya fanidan ma’ruza matnlari. T.: ToshDIU, 2009.
    
23. 
    Kravchenko A.I. Vvedenie v sotsiologiyu. M.: Novaya shkola. 2005. s.1215-130
    
24. 
    Rivkina R.V. Ekonomicheskaya sotsiologiya perexodnoy Rossii. M.: 2008.
    
25. 
    Xalq so‘zi gazetasi. 2007 yil 28 sent. № 193.
    
26. 
    Xolbekov A.J., Matiboyev T.B. Ijtimoiy adolat va demokratiya: barqaror taraqqiyot yo‘lida. T.: Yangi asr avlodi. 2004
    
27. 
    Haydarova D. Ishsizlik muommosini hal etishda kichik tadbirkorlikning o‘rni. “Ijtimoiy fikr”. 2004. 1-son. 66-73 betlar.(Jadvallar mavjud).
    
28. 
    G‘afurov A. Jamiyatni siyosiy va iqtisodiy rivojlantirish sharoitlarida o‘rta mulkdorlar sinfining o‘rni. “Ijtimoiy fikr”. 2004. 1-son. 74-80 betlar.
    
29. 
    Saitboyev T., Raxmatullaev Sh. O‘zbekiston Respublikasi aholisi tashqi migrasiyasining ijtimoiy – iqtisodiy va huquqiy muammolari. “Ijtimoiy fikr”. 2004. 1-son.107 – bet.
    
30. 
    Aliev B.A. va boshq. O‘zbekistonda demokratik jamiyat qurish nazariyasi va amaliyoti fanidan darslik. 2009. Toshkent. TDIU.
    
31. 
    Dobrenkov V.I., Kravchenko A.I. Metodi sotsiologicheskogo issledovaniya: Uchebnik. – M.: INFRA-M, 2008. – 668 s. 2 ekz.
    
32. 
    Isaev B.A. Sotsiologiya v sxemax i kommentariyax: Ucheb. Posob.. – SPB.: Piter, 2008. – 224 s.
    
33. 
    Kogda chelovek – problema: Chto delat?: [per. s angl. D.V.Kotelkina]. – M.: Izd. “Omega-L”: SmartBook, 2008. – 131 s.
    
34. 
    Kravchenko A.I. Sotsiologiya: Uchebnik dlya vuzov. – 11-e izd., - M.: Akademicheskiy Proekt, 2008. – 512 s.
    
35. 
    Kravchenko A.I. Sotsiologiya v voprosax i otvetax: Ucheb. Posob. – M.: TK Velbi, 2008. – 240 s.
    
36. 
    Kravchenko A.I. Sotsiologiya: uchebnik. – M.: TK Velbi, 2008. – 536 s.
    
37. 
    Obshaya sotsiologiya: Ucheb. Posobie /Pod obsh. Red. Prof. A.G. Efendiyev. – M.: INFRA – M, 2008. – 654 s.
    
38. 
    Sotsiologiya. Osnovi obщey teorii: uchebnik /otv. Red. G.V.Osipov, L.N.Moskvichev. 2-e izd., ispr. I dop. – M.: Norma, 2008. – 912 s. 3 ekz.
    
39. 
    Sotsiologiya. Ekzamenasionnie otveti. – M.: “Otvet. 2008. – 40 s.