O‘zbekisto n respublikasi oliy ta’lim, fa n va I nn ovatsiyalar vazirligi farg‘O

KARBYURATORLI DVIGATEL
N
I
N
G I
N
DIKATOR DIAGRAMMASI
N
I
QURISH
Indikator diagrammani qurishda masshtablarni shunday tanlash kerakki, uning balandligi
asosidan 1.2....1.5 barobar katta bo‘lsin. (1-rasm).
Buning uchun abssissa o‘qiga silindrning ish hajmiga mos bo‘lgan, qiymat jihatdan esa
porshen yo‘li S ga teng bo‘lgan AB kesma qo‘yamiz. U holda, yonish kamerasining hajmiga
mos bo‘lgan kesma:
= 
bo‘ladi.
bu yerda AV=
Bosim va porshen yo‘li uchun quyidagi masshtablar tavsiya etiladi:
- karbyuratorli dvigatellar uchun
bo‘lganda;
bo‘lganda
Diagrammaning maksimal balandligi, ordinata o‘qidagi xarakterli nuqtalarni aniqlash:
;
;
;
;
;
;
.
Indikator diagrammada issiqlik hisobining natijalaridan foydalanib r, a, c, g‘ z, v
nuqtalaridagi bosim qiymatlarini masshtabda qo‘yib chiqiladi.
Politropik siqish va kengayish chiziqlarini analitik yoki grafik usulda qurish mumkin.
Grafik usulda keng tarqalgan Brauer metodi bo‘yicha politropik siqish va kengayish chiziqlari
quyidagicha quriladi.
Koordinat boshidan abssissa o‘qiga nisbatan 
burchak ostida OS nuri
o‘tkaziladi. Keyin ordinata o‘qiga nisbatan 
va
burchaklari ostida OD va DE nurlari
o‘tkaziladi. Bu burchaklar quyidagicha aniqlanadi:
a
= 16
o
deb qabul qilsak, u holda
b
1
=22
o
48
1
b
2
=20
o
24
1
Siqish politropasi OS va OD nurlar yordamida quriladi. Buning uchun S nuqtadan
gorizontal chiziq o‘tkazamiz. Uning ordinata bilan kesishgan nuqtasidan ordinataga nisbatan 45
o
burchak ostida OD nur bilan kesushguncha chiziq o‘tkazamiz va kesishish nuqtasidan
abssissaga paralel bo‘lgan ikkinchi gorizontal chiziqni chizamiz. Keyin S nuqtadan vertikal
chiziq tushiramiz. Uning nuri bilan kesishgan nuqtasidan vertikalga nisbatan 45
0 
burchak ostida

---

absissa bilan kesishguncha chiziq o‘tkazamiz. Kesishgan nuqtadan ordinataga parallel tik chiziq
chizamiz. Bu chiziqning yuqoridagi ikkinchi paralel chiziq bilan kesishgan nuqtasi politropik
siqishning I-oraliq nuqtasi bo‘ladi. Politropik siqishning 2-nuqtasi ham xuddi shu yo‘l bilan
topiladi, faqat ishni 1- nuqtadan boshlanadi.
Kengayish politropasini ham siqish politropasiga o‘xshash usulda quriladi. Faqat bunda
qurishni Z nuqtadan boshlab, OS va OYe nurlaridan foydalanadi.
Hosil bo‘lgan a,c,z,b,a diagramma nazariy diagramma bo‘lib undan:
bu yerda
- diagramma yuzasi, mm,
m
p
- bosim masshtabi
Yuqoridagi formula yordamida aniqlangan R
ix
ning qiymati issiqlik hisobidan topilgan R
ix
ga teng bo‘lishi kerak.
Haqiqiy indikator diagrammasi - 
nazariy diagrammadan farq qiladi,
chunki real dvigatelda yondirishni ilgarilatish hisobiga ishchi aralashma porshen YuCHN ga
yetib kelishidan oldinroq alangalanishi sababli bosim siqish jarayonining oxirida ko‘tarila
boshlaydi.
Yonish jarayoni doimiy o‘zgaruvchan hajmda o‘tadi. Shu sababli, yonishning maksimal
bosimi indikator diagrammaning to‘liq bo‘lish koeffisiyentini hisobga olgan holda quyidagicha
topiladi:
Chiqarish klapanining porshen PCHN yetmasdan ochilishi kengayish oxiridagi
bosimning pasayishiga sabab bo‘ladi. YUCHN da ham silindrga zaryadning kirishi va chiqarish
jarayoni mavjud. S
1
nuqtaning holati yondirishning ilgarilatish burchagiga bog‘liq, S
11
nuqta
quyidagi ifodadan taxminan topiladi.
---nuqtaning ordinata o‘qiga nisbatan holati dvigatel ishlashiga bog‘liq bo‘lib, YuCHN
dan tirsakli valning 10.....15
0
burilishiga mos keladi.
v
1
nuqtaning holati esa, chiqarish klapanining ilgarilab ochilishiga, v
11
nuqta esa, odatda
hisoblab topilgan v va a nuqtalar oralig‘ida joylashadi.
Indikator diagrammadan issiqlik hisobini tekshirish uchun quyidagilarni aniqlash
mumkin:
- o‘rtacha indikatort bosim
- kiritish va chiqarishda yo‘qotilayotgan bosimning o‘rtacha qiymati:
1- rasm