O‘zbekisto n respublikasi oliy ta’lim, fa n va I nn ovatsiyalar vazirligi farg‘O

N
DIKATOR DIAGRAMMASI
N
I QURISH
4 taktli dizelning indikator diagrammasi (2-rasm) karbyuratorli dvigatelning indikator
diagrammasiga o‘xshash quriladi. Faqat kengayish politropasini qurish z nuqtadan emas, balki z
1
nuqtadan boshlanadi. z
1
nuqtaning holati dastlabki kengayish darajasi bilan aniqlanadi, ya’ni:
z z
1
= OA(
r
-1) mm
Bosim va porshen yo‘li uchun quyidagi masshtablar tavsiya etiladi:
- dizellar uchun
bo‘lganda; 
bo‘lganda
Silindrning ish hajmini va kattaligini yonish kamerasining hajmiga mos keltirilgan qismi:
AV=
u holda
= 
Diagrammaning maksimal balandligi va z nuqtasining abssissa o‘qidagi joyini aniqlash:
; z z
1
= OA(
r
-1) = 9(1,365-1) = 3mm
Ordinata o‘qidagi xarakterli nuqtalarni aniqlash:
; 
;
;
;
;
;
Politropik siqish va kengayish chiziqlarini analitik yoki grafik usulda qurish mumkin.
Grafik usulda keng tarqalgan Brauer metodi bo‘yicha politropik siqish va kengayish chiziqlari
quyidagicha quriladi.
Koordinat boshidan abssissa o‘qiga nisbatan 
burchak ostida OS nuri
o‘tkaziladi. Keyin ordinata o‘qiga nisbatan 
va
burchaklari ostida OD va DE nurlari
o‘tkaziladi. Bu burchaklar quyidagicha aniqlanadi:
a
= 17
o
deb qabul qilsak, u holda
b
1
=23
o 
30
1

---

b
2
=22
o
6
1
Siqish politropasi OS va OD nurlar yordamida quriladi. Buning uchun S nuqtadan
gorizontal chiziq o‘tkazamiz. Uning ordinata bilan kesishgan nuqtasidan ordinataga nisbatan 45
o
burchak ostida OD nur bilan kesushguncha chiziq o‘tkazamiz va kesishish nuqtasidan
abssissaga parallyel bo‘lgan ikkinchi gorizontal chiziqni chizamiz. Keyin S nuqtadan vertikal
chiziq tushiramiz. Uning nuri bilan kesishgan nuqtasidan vertikalga nisbatan 45
0 
burchak ostida
abssissa bilan kesishguncha chiziq o‘tkazamiz. Kesishgan nuqtadan ordinataga parallel tik chiziq
chizamiz. Bu chiziqning yuqoridagi ikkinchi parallyel chiziq bilan kesishgan nuqtasi politropik
siqishning I-oraliq nuqtasi bo‘ladi. Politropik siqishning 2-nuqtasi ham xuddi shu yo‘l bilan
topiladi, faqat ishni 1- nuqtadan boshlanadi.
Kengayish politropasini ham siqish politropasiga o‘xshash usulda quriladi. Faqat bunda
qurishni Z nuqtadan boshlab, OS va OYe nurlaridan foydalanadi.
Hosil bo‘lgan aczba diagramma nazariy diagramma bo‘lib, undan:
bu yerda
- diagramma yuzasi, mm,
m
p
- bosim masshtabi
Yuqoridagi formula yordamida aniqlangan R
ix
ning qiymati issiqlik hisobidan topilgan R
ix
ga teng bo‘lishi kerak.
Haqiqiy indikator diagrammasi - 
nazariy diagrammadan farq qiladi,
chunki real dvigatelda yondirishni ilgarilatish hisobiga ishchi aralashma porshen YuCHN ga
yetib kelishidan oldinroq alangalanishi sababli bosim siqish jarayonining oxirida ko‘tarila
boshlaydi.
Yonish jarayoni doimiy o‘zgaruvchan hajmda o‘tadi. Shu sababli, yonishning maksimal
bosimi indikator diagrammaning to‘liq bo‘lish koeffisiyentini hisobga olgan holda, quyidagicha
topiladi:
Chiqarish klapanining porshen PCHN yetmasdan ochilishi kengayish oxiridagi
bosimning pasayishiga sabab bo‘ladi. YUCHN da ham silindrga zaryadning kirishi va chiqarish
jarayoni mavjud. S
1
nuqtaning holati yondirishning ilgarilatish burchagiga bog‘liq, S
11
nuqta
quyidagi ifodadan taxminan topiladi.
---nuqtaning ordinata o‘qiga nisbatan holati dvigatel ishlashiga bog‘liq bo‘lib, YuCHN
dan tirsakli valning 10.....15
0
burilishiga mos keladi.
v
1
nuqtaning holati esa, chiqarish klapanining ilgarilab ochilishiga, v
11
nuqta esa, odatda
hisoblab topilgan v va a nuqtalar oralig‘ida joylashadi.
Indikator diagrammadan issiqlik hisobini tekshirish uchun quyidagilarni aniqlash
mumkin:
- o‘rtacha indikatort bosim
- kiritish va chiqarishda yo‘qotilayotgan bosimning o‘rtacha qiymati:

---

2-rasm