O’zbekistan Respublikasi joqari ham orta arnawli bilimlendiriw ministirligi Den sawliqti saqlaw ministrligi Qaraqalpaqstan Medicina instituti Fakulteti: 125-gruppa farmaciya
O’zbekistan Respublikasi joqari ham orta arnawli bilimlendiriw ministirligi Den sawliqti saqlaw ministrligi Qaraqalpaqstan Medicina instituti Fakulteti:125-gruppa farmaciya Kafedrasi BIOFIZIKA
Fizikalıq maydanlar - materiyaning bólek forması ; sheksiz úlken erkinlik dárejesine iye bolǵan fizikaviy sistemalar. Fizikalıq shamalardıń keńislik úzliksiz bólistiriliwi menen xarakterlenedi hám sheksiz erkinlik dárejeleri sanına iye boladı. Elektromagnit hám gravitatsion maydanlar, yadro kúshleri maydanı, túrli bóleklerge tiyisli tolqın (kvant ) maydanlar Fizikalıq maydanlar qisoblanadi. Maydan túsinigin birinshi ret 19 -ásir 30 -jıllarında M. Faradey elektr hám magnit maydanlarǵa salıstırǵanda isletgen.
XVIII asrden-aq fransuz fizigi Arago ta'repinen shaqmaq razryadi natiyjesinde temir buyumlardin' magnitlaniwi kompastin' bolsa magnitsizleniw hodiysesi o'z kitaplarinda bayan etilgen edi. Bu hadiyse magnit hadiyseleri menen elektr hadiyseleri ortasinda baylanisliq bar ekenligin ko'rsetetug'in edi. Bunday ko'qarastin' tuwri ekanligin 1820-jilda daniyali fizik Ersted o'z tajribesinde tuwri toktin' magnit strelkasina ta'siri arqali dalilledi. Tinish turg'an zaryad magnit strelkasina ta'sir qilmaydi, tek g'ana ha'reketlenip atirg'an elektr zaryadlari g'ana magnit ta'sirine iye. Solay etip, hareketlenip atirg'an elektr zaryadlari a'trapinda maydannin' ja'ne bir tu'ri magnit maydani payda boliwi aniqlandi.
XVIII asrden-aq fransuz fizigi Arago ta'repinen shaqmaq razryadi natiyjesinde temir buyumlardin' magnitlaniwi kompastin' bolsa magnitsizleniw hodiysesi o'z kitaplarinda bayan etilgen edi. Bu hadiyse magnit hadiyseleri menen elektr hadiyseleri ortasinda baylanisliq bar ekenligin ko'rsetetug'in edi. Bunday ko'qarastin' tuwri ekanligin 1820-jilda daniyali fizik Ersted o'z tajribesinde tuwri toktin' magnit strelkasina ta'siri arqali dalilledi. Tinish turg'an zaryad magnit strelkasina ta'sir qilmaydi, tek g'ana ha'reketlenip atirg'an elektr zaryadlari g'ana magnit ta'sirine iye. Solay etip, hareketlenip atirg'an elektr zaryadlari a'trapinda maydannin' ja'ne bir tu'ri magnit maydani payda boliwi aniqlandi.
Elektromagnetizm elektr togi ju'zege keltiretug'in magnit ha'diselerin, magnit maydan menen elektr togi arasindag'i baylanislardi, zatlardin' magnitleniwi ha'm olardin' tu'rlerin ha'mde olardi a'melde qollaw usullarin u'yreniwshi bo'limi. Magnit hadiyseleri ha'm denelerdin' magnit qa'siyetleri haqqindag'i talimat magnetizm dep ataladi.
Elektromagnetizm elektr togi ju'zege keltiretug'in magnit ha'diselerin, magnit maydan menen elektr togi arasindag'i baylanislardi, zatlardin' magnitleniwi ha'm olardin' tu'rlerin ha'mde olardi a'melde qollaw usullarin u'yreniwshi bo'limi. Magnit hadiyseleri ha'm denelerdin' magnit qa'siyetleri haqqindag'i talimat magnetizm dep ataladi.
Magnetizm elektr toklardin' o'z-ara ta'siri, toklar ha'm magnitlar momentine iye bolg'an deneler arasindag'i bar bolg'an o'z-ara ta'sir protsesinde ju'z beretug'in ha'diyseler. Elektromagnit ha'diyseler ha'm magnit maydanin ku'sh maydani sipatinda da'slepki u'yreniwdi bir neshe usullar menen a'melge asiriw mu'mkin.