O’zbekistan Respublikasi joqari ham orta arnawli bilimlendiriw ministirligi Den sawliqti saqlaw ministrligi Qaraqalpaqstan Medicina instituti Fakulteti: 125-gruppa farmaciya

Download 453,59 Kb.

Bog'liq
Muratov Alisher Farm botanika

O’zbekistan Respublikasi joqari ham orta arnawli bilimlendiriw ministirligi Den sawliqti saqlaw ministrligi Qaraqalpaqstan Medicina instituti fakulteti_ Kafedrasi_

O’z betinshe jumis
Tayarlag’an: ______________________
Qabillag'an. ______________________

Kletka barlıq tiri organizmlerdiń dúzılıw, strukturalıq hám funksional birligi bolıp tabıladı (viruslar bunnan tısqarı ). Kletka organizmniń jasap atırǵan eń kishi bólegi, dep belgilenedi. Birpara organizmler (mısalı, bakteriyalar ) bir kletkalı bolıp tabıladı, yaǵnıy tek bir kletkaǵa iye. Basqa organizmler bolsa kóp kletkali (mısalı, ortasha adam 100 trillion, ortasha kletka ólshemi 10 mikrometr, massası bolsa 1 nanogram bolıp tabıladı). Eń úlken kletka túyequs máyeki bolıp, uzınlıǵı 15 sm, massası 1. 4 kg ge shekem boladı. Kletkanı dáslepki ret Robert Guk 1665-jılda oylap tapqan.

Hár bir kletka kletka qabıǵı (sitolemma) sitoplazma hám yadrodan shólkemlesken. Ximiyalıq analiz arqalı kletka quramında atmosfera hám jer qabıǵında keń tarqalǵan elementlar bar ekenligi anıqlanǵan. Adam organizminiń 96%- 4 qıylı elementlerden: uglerod, vodorod, kislorod hám azotdan shólkemlesken bolıp tabıladı. Kalsiy, fosfor, kaliy hám altıngugurt bolsa adam denesiniń-3% ni quraydı. Az muǵdarda natriy, xlor, yad, temir, magniy, mıs, marganes, kobalt, rux hám basqa mikroelementlar da boladı.Kletkalardıń turmıslıq qásiyetleri, olardıń quramındaǵı belokǵa baylanıslı.Kletka qo'yidagi ximiyoviy komponentlerden dúzilgen. Ápiwayı hám quramalı beloklar, fermentler, maylar, uglevodlar (karbon suw, suw hám neorganik duzlar ).

Sonday etip, kletka quramalı ximiyaliq dúzılıwge iye bolıp, onıń quramındaǵı elementler turaqlı háreketde boladı jáne bul háreket onıń element almasinuvi menen ańlatpalanadı. Kletkanıń assoy strukturalıq bólegine kletka qabıǵı, sitoplazma hám yadro kiredi. Kletka sırtqı ortalıqtan sitoplazmatik membrana - perde (kletka qabıǵı ) menen bóleklengen bolıp, yadrodan tısqarı kletka ishindegi strukturalardıń hámmesi sitoplazma dep ataladı. Eukariotik kletkalar citoplazmasınıń dúzilisi hám quramı túrlishe bolıp, kletka organellari kiritpeler hám gialoplazmalardan shólkemlesken.

Endoplazmatik tor kletka ishi kanalshalar sistemasınan, vakuolalar hám cisternalardan shólkemlesken. Bir qatar ilimpazlar endoplazmatik to'rning kanallar hám cisternalar sisteması kletka qabıǵı hám de perenukllar boslıq menen baylanıslı dep pikir júrgizediler.
Granulyar endoplazmatik tor belok hám fermentler, tegis endoplazmatik tor bolsa tiykarınan may hám karbon suw sintezida zárúrli rol ooynaydı.

Ribosomalar - 1955 jılda G Palade tárepinen anıqlanǵan. Ribosomalarda 50% belok hám ribonuklein kislotalar, mineral duzlardan magniy hám kalsiy boladı. Ribosomalarning tiykarǵı waziypası belok sintezi bolıp tabıladı. Ásirese, endoplazmatik tor átirapındaǵı ribosomalar belok sintezida aktiv qatnasadı.Ribosomalar.

Endoplazmatik tor-názik kanalshalardan dúzilgen quramali sistema bolıp, eki qıylı formaǵa iye. Sırtqı membranası danador (ribosoma bolsa ) yamasa tegis (ribosoma bolmasa ) endoplazmatik tor boladı.

Mitoxondriyalar (grek. " mitos"-sabaq, " xondrion"- granula) donacha, tayaqsha, ipcha formasında bo'lub, bakteriyalar hám kók-jasıl shalanlardan tısqarı barlıq ósimlik hám de haywan kletkalarında ushraydı. Mitoxondriyalar tiykarınan ADF den ATF ni hám bólekan DNK gúzetiwinde beloklardı sintez etedi. Mitoxondriyalarda beloklar, lipidlar, dem alıwda qatnasatuǵın fermentler, RNK lar menen A, B. K. E sıyaqlı vitaminlar ushraydı.

Download 453,59 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham: