Өзбекистан республикасы жоқары ҳӘм орта арнаўлы билимлендириў министрлиги қарақалпақ МӘмлекетлик университети

 
Лабораториялық жумыс № 4
Коллоид системалардың молекуляр - кинетикалық қәсийетлери 
Золлердиң осмослық басымын анықлаў 
Реактив ҳәм әсбап үскенелер: конго - қызылдың 5% ли еритпеси, 
осмослық басымды анықлайтуғын әсбап проекциялық фонарь. 
Алдын ала таярланылған коллодий ямаса целлофан қалташа 
таярланып, бул қалташа аўзына еки тесик тесилген резина пробкаға кийилип 
жақсылап байланады. Пробканың тесиклериниң биреўине ишки диаметри 1 
мм, узынлығы 30 см, болған капилляр трубка кийгизиледи. Екинши тесикке 
диаметри 6-7 мм. болған келте шийше трубка орнатылып оған сырттан 
резина трубка кийгизиледи. 
Усы таярланған әсбап осмометр ролин атқарып, оның келте трубкасы 
арқалы қалташаға конго - қызылдың 5% ли еритпеси қуйылады. Бул ўақытта 
капилляр трубкада сондай қәддиде турыўы керек, оның төменги ушы 
қалташаның ишине түсип турмаўы керек. Қашан қалташа толығы менен 
толғанда капилляр трубка сол еритпеге бирнеше сантиметр батырылып 
турыўы керек. Келте трубканың басына орнатылған резина трубка металл 
қысқыш жәрдеминде қысылады. Конго қызыл еритпеси бар қалташа 
дистилленген суўы бар стаканға түсириледи. Бул ўақытта стакандағы суўдың 
қәдди қалташадағы золдиң қәлди менен бирдей болыўы керек. Проекциялық 
фонар жәрдеминде экранда капилляр трубкадағы суйықлықтың қәддин 
белгилеп соң, тәжирийбеден кейин оны және анықлағанымызда, капилляр 
трубкадағы конго қызылдың еритпесиниң қәдди 30 минуттан соң шама менен 
15 см ге көтерилгенин көремиз.

---

Конго қызылдың басқа золлерде де бул қубылыс байқалады. Егерде биз 
желатинанның 1% ли еритпесин алып, оны алдын ала 15 минут қайнатып 
соңынан осмометр қалташасына қуйып капилляр трубкадағы суйықлықтың 
қәддин тәжирийбеден алдың ҳәм соң өлшгенимизде, бул қәдди 5-6 см ге 
жоқарылағанын байқаймыз. Солай етип осмослық басымды ҳақыйқый 
еритпелерден басқа золлерге береди екен, бирақ олардың осмос басымы жүдә 
төмен болады.