O‘zbekisòon respublikasi oliy va o‘RÒa maxsus òA’lim vazirligi o‘RÒa maxsus, kasb-hunar òA’limi markazi

Bosma  mahsulotlarni  nashr  etish.  Nashriyotlar
1917- yilgi inqilobdan so‘ng hukumat hamma tushunadigan
tilda, usulda adabiyotlar nashr qilish, ayniqsa, savodni chiqarish
uchun  zarur  manbalarni  nashr  etish  vazifasini  ilgari  surdi.  Bu
esa ana shunday kitoblarni nashr etadigan nashriyotlar zarurligini
taqozo  qildi.  1918- yili  Òurkiston  Respublikasi  Maorif  ijroiya
qo‘mitasining huzurida matbuot byurosi tuziladi va uning zimmasiga
matbaa  sanoatiga  rahbarlik  qilish  vazifasi  topshiriladi.  1919- yil
oktabrida  davlat  nashriyotini  ta’sis  etish  haqida  qaror  qabul
qilindi. 1920- yil mart oyida u rasman tasdiqlandi. 1920 — 21-
yillarda 1100 nomda 5373 ta kitob nashr etiladi. Òurkiston davlat
nashriyoti  negizida  1925-  yil  fevral  oyida  O‘zbekiston  davlat
nashriyoti — O‘zdavnashr tashkil etildi. 1925- yil 3- fevralda sobiq
O‘zbekiston inqilobiy qo‘mitasi O‘zdavnashr Nizomini tasdiqladi
va  u  qonuniy  kuchga  kirdi.  Nashriyot  poytaxt — Samarqandda
joylashgan  edi.
1935- yildan  ixtisoslashtirilgan  nashriyotlar  ajralib  chiqa
boshladi.  1936-yil  iyunida  O‘zdavnashrning  o‘quv  adabiyotlari
tahririyati  negizida  O‘quvpeddavnashr,  qishloq  xo‘jaligi  tah-
ririyati negizida Qishloq xo‘jaligi adabiyotlari davlat nashriyoti,
1938-  yilga  kelib,  Meditsina,  Bolalar  va  o‘smirlar  adabiyoti
nashriyotlari,  1939-  yilda  yana  3  ta  nashriyot  hamda  badiiy
adabiyot  nashriyotlari  tashkil  etiladi.  1939-  yilga  kelib,  O‘zbe-
kistonda  2  ta  ko‘p  sohali — O‘zdavnashr  va  Qoraqalpoq-
davnashr,  9  ta  ixtisoslashgan  nashriyot  faoliyat  olib  boradi.
Nizomga  ko‘ra  „O‘zdavnashr“ga  45  kishidan  iborat  Pravleniye
rahbarlik  qildi.  Pravleniyening  raisi  sifatida  iste’dodli  va  yetuk
bilimli  ma’rifatparvar  Saidahmad  Nazirov  ish  olib  borgan.
Undan keyin Ilyos G‘iyosxo‘jayev rahbarlik qiladi. O‘sha davrda
respublikamizda aniq fanlarga oid original asarlar yo‘qligi sababli
tarjima asarlarni nashr etishga ko‘proq e’tibor beriladi. 1926- yili

---

45
Ishchi  dehqon  taqvimini  nashr  etishga  qaror  qilindi,  O‘rta
Osiyoning  o‘quv  xaritasini  chop  etish  kun  tartibiga  qo‘yildi,
1931- yilgi nashriyot kengashida bolalar adabiyoti, texnikaga oid
adabiyotlar, o‘sha  payt  uchun  zarur  bo‘lgan  savodsizlikni  tuga-
tishga  yordam  beruvchi  adabiyotlar  nashrini  kengaytirish,
atamalarni  tartibga  keltirish  va  nashr  etish,  ularning  sifatini
yaxshilash maqsadida taqriz berish ishini yo‘lga qo‘yish masalasi
ko‘rib  chiqildi  va  mahalliy  aholi  vakillari  ko‘proq  jalb  etila
boshlandi.  Natijada  o‘zbek,  qozoq,  qirg‘iz,  turkman  tillarida
arab,  adabiyotlar  nashr  etish  boshlandi.  Bosma  nashrlar  avval,
1927- yildan lotin, 1939- yildan yana kirill alifbosida nashr etildi.
Davlat rahbarlarining nutqlari, maqolalari, turli ijtimoiy-siyosiy
kompaniyalarga  bag‘ishlangan  rasmiy  materiallar,  Fitrat,
Cho‘lpon,  Xurshid,  A. Qodiriy,  Oltoy,  Botu  asarlari,  qishloq
xo‘jaligini  rivojlantirish,  ayniqsa,  paxtachilikka  oid  adabiyotlar
nashr  etishga  keng  o‘rin  ajratildi.  Qishloq  hayoti,  undagi
o‘zgarishlar,  yangiliklar,  qishloq  aholisi  madaniy  saviyasining
o‘sishi,  turmush  tarziga  oid  adabiyotlar,  qishloq  xo‘jalik  xo-
dimlari,  ayniqsa,  dehqonlar  uchun  maslahatlar  nashr  etila
boshlandi. O‘zbekiston xalqlari tarixi, milliy davlatchilik, milliy
va madaniy meros, filologiya, tilshunoslik masalalariga oid kitob
va  risolalar  chiqarildi.  „Matematika  va  fizikaga  oid  atamalar“,
„Ximiya va botanika atamalari“, „Geografiya atamalari“ kabi aniq
fanlarga  oid  ruscha-o‘zbekcha  lug‘atlar,  qishloq  xo‘jaligiga  oid
ruscha-o‘zbekcha lug‘at, onalarga maslahatlar, sog‘liqni saqlash
yacheykalari,  „Qizaloq“  nomli  turkum  nashrlar,  Sharq  astro-
nomiyasi  tarixi,  O‘rta  Osiyo  tarixi,  Fan  mo‘jizalari  singari
nashrlar muhim ahamiyatga ega bo‘ldi. 1925- yili birinchi o‘zbek
romanlari —„O‘tkan  kunlar“,  1929- yili  „Mehrobdan  chayon“
romani  nashr  etildi.  1925 — 40- yillarda  badiiy  tarjima
asarlarining  nashriga  alohida  e’tibor  berildi.  V. Shekspirning
„Xamlet“,  „Otello“,  M.  Gorkiy,  Pushkin  asarlari  nashrdan
chiqdi.  Urush  arafasi  yillarida  ixtisoslashtirilgan  nashriyotlar
tugatilib,  3  ta  nashriyotga  birlashtirildi:  O‘zdavnashr,  Qoraqal-
poqdavnashr  va  O‘zbekiston  FA  nashriyoti.  Urush  boshlanishi
bilan asosiy e’tibor mamlakatda siyosiy birlikni mustahkamlash,
ommani  vatanparvarlik  ruhida  tarbiyalashga  ko‘maklashadigan,
jangchilarni  yuksak  g‘oyaviylik,  siyosiy  hushyorlikka  chaqira-
digan  hajmi  kichik  va  bichimi  qulay  asarlarga,  omma  uchun
adabiyotlarga,  mudofaa  mavzusidagi  adabiyotlarga  qaratildi.

---

46
G‘. G‘ulom,  H. Olimjon,  Oybek,  Mirtemir,  K.Yashin,  Zul-
fiya,  M.  Shayxzoda  asarlari  dastlab  shu  yillarda  nashr  etildi.
H.Olimjonning  „Qo‘lingga  qurol  ol!“  „Ishonch“  she’riy  to‘p-
lamlari,  „Muqanna“  nomli  tarixiy  dramasi,  G‘. G‘ulomning
„Sen  yetim  emassan“,  Zulfiyaning  „Hijron  kunlarida“,  „Uni
Farhod  der  edilar“,  Uyg‘unning  „G‘azab  va  muhabbat“,
Shayxzodaning  „Ko‘ngil  deydiki“,  H. G‘ulomning  „Haykal“
she’riy to‘plamlari nashrdan chiqdi. O‘zbek tiliga tarjima qilingan
A. Gaydarning „Temur va uning komandasi“, A. Pervensevning
„Volodka — partizan  o‘g‘li“  kabi  asarlari  nashrdan  chiqarildi.
Urushdan keyin xalqning madaniy darajasini oshirishga mo‘ljal-
langan  bilimning  barcha  sohalariga  oid  ommabop  adabiyotlar
nashr  etish  kuchaytirildi.  1950- yillarga  kelib  mamlakatda  7  ta
nashriyot  faoliyat  ko‘rsatgan  bo‘lsa,  1960- yilda  ular  soni  10
taga  yetdi.  „O‘zdavnashr“  zimmasiga  endi,  asosan,  ijtimoiy-
siyosiy,  qisman  ishlab-chiqarish,  texnika,  qishloq  xo‘jaligi
masalalariga  oid  adabiyotlar  nashr  etish  topshirildi.  1947- yilda
71  nomda  ijtimoiy-siyosiy  adabiyot  nashr  etilgan  bo‘lsa,  1958-
yilda  ular  130  taga  yetdi.  O‘zbekistonni  industrlashtirish,
elektrlashtirish,  respublika  tarixi,  madaniyati,  xalqlar  do‘stligi
qardoshligiga oid ko‘plab ilmiy-ommabop nashrlar yuzaga keldi.
1950- yillarga  kelib  mamlakatda  texnikaning  taraqqiy  etishi
uchun  olib  borilgan  kurashlar,  ixtirolar,  kashfiyotlar,  yangi
texnik  ilg‘or  ish  tajribalarini  korxonalarda  joriy  etish,  tarix,
falsafa,  adabiyotshunoslik  masalalariga  oid  nashrlar  ham
bosmadan  chiqarildi.  1946 — 1958- yillarda  qishloq  xo‘jaligi
masalalariga oid umumiy adadi 10 mln nusxa bo‘lgan 900 dan
ortiq  kitob  va  risolalar  chiqarildi.
„O‘zdavnashr“ning  o‘quv-pedagogik  adabiyotlari  tahririyati
negizida  O‘quvpeddavnashr  tashkil  etilgandan  so‘ng  o‘quv
adabiyotlari nashriga e’tibor kuchaydi. 1960- yil u „O‘rta va oliy
maktab“, 1964- yili „O‘qituvchi“ deb ataldi. 1957- yili O‘zbekis-
ton  davlat  badiiy  adabiyot  nashriyoti, 1958- yili  Meditsina
nashriyoti,  1960- yili  „Yosh  gvardiya“  nashriyoti  tashkil  etildi.
1964- yili  O‘zbekiston  Davlat  Matbuot  qo‘mitasining  6- iyun-
dagi buyrug‘iga ko‘ra O‘zdavnashr „O‘zbekiston“ nashriyoti deb
nomlandi. 1970- yilga  kelib,  undan  yana  „Mehnat“  va  „Ka-
malak“ nashriyotlari ajralib chiqdi. Bu yillarga kelib, nashriyot-
larda  vazifalarni  oydinlashtirish,  tahririyatlarni  ixtisoslashtirish
jarayoni  nihoyasiga  yetdi.  Nashriyotlar  faoliyatiga  kitoblarning

---

47
mazmuni  va  badiiy  jihatdan  sifatini  oshirish  maqsadida,  zarur
adabiyotlarni  nashr  etishni  tezlashtirish  maqsadida  olimlar,
jamoat  arboblari,  san’at  arboblari,  o‘sha  paytdagi  hukumat
rahbarlari ham jalb etildi. Ijtimoiy-iqtisodiy adabiyotlar tahriri-
yati  Òarix  instituti,  Iqtisodiyot  instituti,  ÒoshDU,  ÒDPIning,
Xalq xo‘jaligi institutining „Falsafa“, „Tarix“, „Siyosiy iqtisod“
kafedralari bilan uzviy bog‘liqlikda ish olib borishdi. Paxtachilik,
qishloq  xo‘jaligi  adabiyotlari  tahririyati  Butunittifoq  paxtachilik
ilmiy-tadqiqot instituti, uzumchilik va vinochilik ilmiy-tadqiqot
instituti,  O‘rta  Osiyo  iðakchilik  ilmiy-tekshirish  instituti  va
boshqa  ilmiy  hamda  o‘quv  muassasalari  bilan  hamkorlik  qildi.
Ilmiy-ommabop  adabiyotlar  tahririyati  „Bilim“  jamiyati,
FAning  tarmoq  institutlari  bilan  hamkorlik  qildi.  „Targ‘ibotchi
kutubxonasi“,  „Ilg‘orlar  minbari“,  „Fan — qishloq  meh-
natkashlariga“,  „Ilg‘or  tajriba — ommaga!“  „Vatanga  ko‘proq
paxta  beraylik“  kabi  ruknlar  nashr  etila  boshlandi,  ma’lu-
motnomalar  nashri  kengaydi.  Payvandchilar  uchun,  hay-
dovchilar  uchun,  chorvachilikni  mexanizatsiyalash  bo‘yicha,
qishloq  xo‘jaligida  zaharli  ximikatlarni  qo‘llash  bo‘yicha
ma’lumotnomalar  chiqdi.  1980- yillarda  siyosiy  mavzudagi
adabiyotlar nashri yana kengaydi, mamlakatda yuz bergan qayta
qurish,  uning  mazmuni,  mohiyati,  tamoyillari,  sabablari,
uning  ta’siri,  demokratiya,  oshkoralik  kabi  kunning  muhim,
dolzarb  masalalariga  oid  ko‘plab  adabiyotlar  ham  nashr  etildi.
1986- yil  nashriyotning  rejasi  qayta  ko‘rib  chiqildi.  „Ijtimoiy
adolat  uchun“,  „Xo‘jalik  hisobi  o‘z  amrini  o‘tkazmoqda“,
„Yangilanish“,  „Dastlabki  odimlar“  kabi  matbuot  to‘plamlari
chiqdi. 1990- yil Partiya tarixi institutining tarjima bo‘limi butun
shtati  bilan  „O‘zbekiston“  nashriyotiga  o‘tkazildi.  1991- yildan
nashriyot  zimmasiga  oliy  va  o‘rta  maxsus  o‘quv  yurtlari  uchun
darsliklar  va  o‘quv  qo‘llanmalarini  chiqarish  vazifasi  yuklatildi.
Mustaqillik  yillarida  nashriyot  yanada  takomillashdi,  o‘zini
o‘zi mablag‘ bilan ta’minlashga o‘tildi. Òahririyatlar qisqartirildi,
tarixiy  va  madaniy  merosni chuqur  o‘rganishga  oid  adabiyotlar
chiqa  boshladi.  O‘zbekiston  Respublikasining  qonuniy  xuj-
jatlar to‘plami, Konstitutsiya bir necha marta, I.A. Karimovning
asarlari,  ichki  va  tashqi  siyosat,  mamlakatimizning  boshqa
xorijiy  mamlakatlar  bilan  hamkorligiga  oid  adabiyotlar,
„O‘zbekiston respublikasi“ nomli ma’lumotnoma o‘zbek va rus
tillarida  chiqarildi.  „Madaniy  qadriyatlar“,  „Ijodiy  meros

---

48
masalasi“,  „O‘zbek  xalq  dostonlari“  kutubxonasi  tashkil  etildi.
Unda  „Alpomish“  dostonining  2  ta  to‘liq  nashri,  darsliklar,
o‘quv  qo‘llanmalari,  chet  tillarni  o‘rganishga  oid  qo‘llanmalar,
masalan,  arab  tili,  fransuz  tili,  ingliz  tili  darsliklari,  o‘zbek
adabiyoti  tarixi,  O‘rta  Osiyoda  ijtimoiy-falsafiy  fikrning
shakllanishi  va  rivojlanishi,  hayot  falsafasi,  til  va  madaniyat
masalalariga  oid  adabiyotlar  nashr  etildi.  Nashriyot  yangi
zamonaviy  texnologiya  bilan,  harf  terish  mashinasi  bilan
ta’minlandi.  Nashriyotning  o‘zida  harf  terish  korxonasi  ish
boshladi.  Chet  el  korxonalari  bilan  hamkorlik  kuchaydi.
Òurkiyaning  „Remaksa-LTD“  shirkati  bilan  hamkorlikda
„O‘zbek-Remaksa“  qo‘shma  korxonasi  ochildi,  uning  maqsadi
o‘zbek  va  turk  xalqlarini  bir-birining  madaniy  merosi  bilan
tanishtirish,  xorijiy  zamonaviy  texnologiyalarni  kiritish,  jahon
talablariga  mos  keladigan  adabiyotlarni  nashr  etishdan  iborat.
Shunday hamkorlik natijasida Xiva va Qashqadaryo fotoalbomlari
Istambulda nashr etildi. Òurkiyadan matbaa bo‘yoqlari, Finlan-
diyadan  esa  a’lo  sifatli  qog‘ozlar  keltirildi.  Kitoblarni  tarqatish
bo‘yicha  „Noshir“  jamiyati,  „O‘zbek-Remaksa“  qo‘shma
korxonasi,  „Rautar“  kichik  korxonasi,  „Mersedes“  qo‘shma
korxonasi  yordam  beradi.  Nashriyot  oldi-sotdi  shartnomalari
asosida va naqd pulga kitob tarqatish bilan shug‘ullanadi. Yana
zamonaviy usul — mavoza (barter) qo‘llaniladi.
„O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi“ Davlat ilmiy nashriyoti
O‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasining  1997- yil
20- martdagi  qarori  bilan  O‘zbekiston  respublikasi  Matbuot  va
axborot  agentligi  tizimida  O‘zbekiston  Milliy  ensiklopediyasi,
soha ensiklopediyalari, izohli va ko‘p tillik lug‘atlar, ma’lumot-
nomalarni  tayyorlash  va  nashr  etish  maqsadida  tashkil  etildi.
Bundan  tashqari  nashriyot  xalqimizning  tarixiga,  milliy  qadri-
yatlariga,  madaniyati  va  san’atiga,  tibbiyot,  sog‘lom  avlod,
onalik  va  bolalikni  muhofaza  qilish  masalalariga  oid  ijtimoiy-
siyosiy,  badiiy  va  o‘quv  adabiyotlarini  ham  nashr  etadi.
Vazirlar  Mahkamasining  2004- yil  11- iyundagi  qaroriga
ko‘ra A. Qodiriy nomidagi Xalq merosi nashriyoti va Abu Ali ibn
Sino nomidagi Òibbiyot nashriyoti qo‘shildi. Nashriyotda 11 ta
ilmiy  tahririyat  va  bo‘lim,  shuningdek,  o‘quv  adabiyotlari  va
tezkor  nashrlar  tahririyati,  sport  va  turizm  tahririyati,  ishlab-
chiqarish,  dizayn,  kompyuter  va  boshqa  xizmat  bo‘limlari
mavjud.  Nashriyotga  jamoatchilik  asosida  ishlaydigan  Bosh

---

49
tahririyat  ilmiy-metodik  rahbarlik  qiladi.  Uning  vazifasi
O‘zMEning  g‘oyaviy,  ilmiy,  tahririy  va  badiiy  darajasini  oshi-
rishda,  maqolalar  mezonini  belgilashda,  so‘zliklarni  tasdiqlash,
murakkab  va  munozaraga  sabab  masalalarni  hal  etishda
qatnashish,  har  bir  jild  materiallarini  ko‘rib  chiqib,  nashrga
tavsiya  etishdan  iborat.  Har  bir  ilmiy  tahririyat  qoshida  fan
sohalari  bo‘yicha  ilmiy-maslahat  kengashlari  tashkil  etilgan.
O‘zbekiston Matbuot va axborot agentligiga qarashli Ibn Sino
nomidagi  Tibbiyot  nashriyoti  1959- yil  O‘zbekiston  davlat
Tibbiyot  nashriyoti  sifatida  tashkil  topgan.  1964- yildan
„Meditsina“ nashriyoti deb nomlangan. 1990- yildan Oliy va o‘rta
maxsus  o‘quv  yurtlari  uchun  darslik  va  o‘quv  qo‘llanmalari,
tibbiyotga  oid  ilmiy  asarlar,  shifokorlar  uchun  amaliy  qo‘l-
lanmalar, sanitariya maorifi bo‘yicha ommabop tibbiy adabiyot,
lug‘at,  ma’lumotnomalar,  plakatlar  va  boshqa  turdagi
adabiyotlar  nashr  etadi.  2004- yildan  O‘zbekiston  milliy  ensik-
lopediyasi nashriyoti tarkibiga qo‘shildi.
Adabiyot va san’at nashriyoti 1957- yilda O‘zbekiston davlat
nashriyoti  adabiy-badiiy  bo‘limlari  negizida  O‘zbekiston  davlat
badiiy adabiyot nashriyoti degan nom bilan tashkil etilgan. 1964-
yilda  „Toshkent  badiiy  adabiyot  nashriyoti“  nomi  berilgan.
1966- yil  G‘afur  G‘ulom  nomi  berildi.  1970- yildan  o‘zbek
adabiyoti  va  folklor,  adabiyotshunoslik  masalalariga  oid
adabiyotlar  nashr  etadi.  O‘zbekistonda  badiiy  asarlar  nashr
etishda  muhim  o‘rin  tutadi.  Hozirda  mumtoz  adabiyotimiz
namunalarini,  xorijiy  mumtoz  asarlarning  o‘zbek  tiliga  tar-
jimalarini  nashr  etishga  alohida  o‘rin  ajratgan.  2010  yildan
nashriyot va bosmaxona birlashtirilib, G‘afur G‘ulom nomidagi
nashriyot-matbaa  ijodiy  uyi  deb  atalmoqda.  Keyingi  yillarda
maktab  o‘quvchilari,  o‘rta-maxsus  kasb-hunar  kollej  va
litseylari,  oliy  o‘quv  yurtlari  uchun  adabiyotlar  nashr  et-
moqda.
„Fan“ — O‘zFA ilmiy nashriyoti 1934- yilda O‘zbekiston Fan
qo‘mitasi huzurida bo‘lim sifatida tashkil etildi. 1943 — 63- yillar
FA  nashriyoti,  1964 — 66- yillar  „Íàóêà“  nashriyoti,  1966-
yildan „Fan“ nashriyoti deb ataldi. 1940- yil maxsus bosmaxonasi
ishga tushirilgan. Nashriyot O‘zFA tizimidagi institutlarning ilmiy-
tadqiqot  ishlari  natijalari,  to‘plamlar,  monografiyalar,  ilmiy-
ommabop risolalar, mukammal va tanlangan asarlar hamda jo‘r
maqolalari tarzida ilmiy jamoatchilikka va ommaga yetkazib beradi.
4 — Bibliografiya

---

50
Mumtoz va zamonaviy adabiyot namoyondalarining mukammal
asarlari,  akademik  nashrlari,  bilimning  hamma  sohasi  bo‘yicha
yirik  ilmiy  nashrlarni  chiqaradi.  Masalan,  Alisher  Navoiy
asarlarining mukammal 20 jildligi, oldingi 15 jildlik va rus tilidagi
10  jildlik  asarlar  to‘plami,  Oybek  asarlari  to‘plamini  eslatib
o‘tish  mumkin.  Shuningdek,  u  „Fan  va  turmush“,  „Gelio-
texnika“, „O‘zbekiston tarixi“, „O‘zbekiston fizikasi“, „Mexanika
muammolari“,  „Informatika  va  energetika  muammolari“,
„O‘zbekistonda ijtimoiy fanlar“, „O‘zbekiston biologiya jurnali“,
„O‘zbekiston  Kimyo  jurnali“,  „O‘zbekiston  FA  ma’ruzalari“,
„O‘zbek  tili  va  adabiyoti“,  „Farmatsevtika“  jurnallarini  nashr
etadi.  1986- yil  1- oktabrdan  boshlab  G‘afur  G‘ulom  nomidagi
Adabiyot va san’at nashriyotining bolalar va o‘smirlar adabiyoti
bo‘limi  bolalar  va  o‘smirlar  uchun  adabiyotlar  nashr  qiluvchi
nashriyot sifatida „Yulduzcha“ nomi bilan ajralib chiqdi. O‘rta
Osiyo  respublikalarida  birinchi  bo‘lib  50  jildlik,  har  bir  jildi
25 — 30 bosma taboqqa mo‘ljallangan „Jahon bolalari adabiyoti“
rukni  tashkil  etildi.  Pushkin,  Lermontov  ijodidan,  Alpomish
dostonlari,  Rustamxon  asarlari  nashr  etildi.  1992- yil  unga
„Cho‘lpon“  nomi  berildi  va  2004- yil  nashriyot  va  bosmaxona
birlashtirilib, nashriyot-matbaa ijodiy uyi deb ataldi, „Ming bir
sarguzasht“,  30  jilddan  iborat  „Jahon  xalq  ertaklari“  ruknida
arab  xalq  ertaklari,  rus  xalq  ertaklari,  hind  xalq  ertaklari  va
boshqa  adabiyotlar  nashr  qildi.  1991- yildan  o‘zbek  adabiyoti,
hamdo‘stlik davlatlari xalqlari adabiyoti, tarix va huquqshunoslik,
tibbiyot,  adabiy  tanqid  va  adabiyotshunoslik,  estetika,  qishloq
xo‘jaligiga oid, ma’lumotnoma adabiyotlari, o‘quv adabiyotlari,
„Spitamen“,  „Ibn  Sino“  kabi  tarixiy  romanlar,  bolalar  uchun
adabiyotlar,  bog‘cha  va  boshlang‘ich  sinflar  uchun  „Ertaklar
dunyosi“, „Qiziq kitobcha“, „Bog‘chaga-do‘mboqchaga“, „Far-
zandlar  baxti  taronasi“,  „Ma’naviyat  va  qadriyat“  ruknidagi
kitoblar,  „Bolalar  adabiyoti  do‘stligi“,  „Inson  axloq-odobi“
ruknidagi  adabiyotlar  nashr  etildi.
„Sharq“ nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi — gazeta-
jurnallar,  bosma  nashrlar  chop  etadigan  kompleks.  Respublika
miqyosidagi rangli jurnallar, yumshoq va qattiq muqovali kitoblar,
risolalar,  yorliqlar,  fotoalbomlar,  tasviriy  san’at  mahsulotlarini
nashr  qiladi.  1921- yilda  bosmaxona  sifatida  tashkil  topgan  va
1924- yilda „Ñðåäàçêíèãà“ nashriyotiga va „Qizil O‘zbekiston“
gazetasining  bosh  idorasiga  aylantirildi.  1947- yilda  bosmaxona

---

51
bilan  birlashtirilib  „Qizil  O‘zbekiston“,  „Ïðàâäà  Âîñòîêà“  va
„O‘zbekistoni  Surh“  gazetalari  birlashgan  nashriyoti  deb  qayta
tashkil  topadi.  1991- yildan  O‘zbekiston  respublikasi  Prezidenti
devonining  Ishlar  boshqarmasi  huzuridagi  „Sharq“  nashriyot-
matbaa konserniga aylantirildi. 2002- yil oktabr oyidan boshlab
„Sharq“  nashriyot-matbaa  aksiyadorlik  kompaniyasi  deb  nom-
landi. Kompaniyada 1991- yil 9- sentabrda Bosh tahririyat tashkil
etiladi.  Kompaniyaning  tarkibiga  „Andijon“  nashriyot-matbaa,
„Ishlab  chiqarish  tijorat  markazi“  tarmoq  aksiyadorlik  jamiyati
hamda „Ovqatlanish va savdo kombinati“ kiradi.
O‘zbekiston  respublikasi  Matbuot  va  axborot  agentligi
tizimidagi  „O‘qituvchi“  nashriyot-matbaa  ijodiy  uyi  1936- yili
„O‘quvpeddavnashr“ nomi bilan tashkil etilgan. 1950 — 59 yillarda
yana  shu  nom  bilan,  1941 — 49- yillarda  O‘zbekiston  davlat
birlashgan  nashriyoti  tarkibida  faoliyat  yuritgan.  1960- yildan
„O‘rta va oliy maktab“, 1964- yildan „O‘qituvchi“ nomi bilan,
2004- yildan  „O‘qituvchi“  nashriyoti  va  Òoshkent  kitob-jurnal
fabrikasi negizida „O‘qituvchi“ nashriyot-matbaa ijodiy uyi tashkil
etildi.  U  barcha  turdagi  umumta’lim  maktablari,  akademik
litseylar, kasb-hunar kollejlari o‘quvchi va o‘qituvchilariga, oliy
va o‘rta maxsus o‘quv yurtlari talabalariga, maktabgacha tarbiya
muassasalari  xodimlariga,  ota-onalarga  mo‘ljallab  darsliklar,
o‘quv  qo‘llanmalari,  uslubiy  qo‘llanmalar,  turli  xil  lug‘at  va
ma’lumotnomalar, bolalar uchun adabiyotlar va boshqa turdagi
xilma-xil  adabiyotlarni  nashr  etadi.