O‘zbekisòÎn respublikàsi îliy và O‘RÒÀ ÌÀÕsus òÀ’LIÌ VÀzirligi o‘RÒÀ ÌÀÕsus, KÀsb-hunàR ÒÀ’LIÌI ÌÀRKÀZI

2. Bîshlàng‘ich tushunchàlàr.
 Biz gåîmåtriya kursidà àsîsiy
tushunchàlàr  sifàtidà  nuqtà,  kåsmà,  tåkislik  îlinishini  bilàmiz.
Ulàr  tà’riflànmày  qàbul  qilinàdi.  Qîlgàn  tushunchàlàr  shu
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

302
bîshlàng‘ich tushunchàlàr yordàmidà tà’riflànàdi, so‘ng õîssàlàri
o‘rgànilàdi. Shu kàbi ehtimîllik nàzàriyasidà elåmåntàr hîdisà,
hîdisà và ehtimîllik – bîshlàng‘ich tushunchàlàrdir.
Buyum birîr shàrt qo‘yilib bir màrtà tåkshirilgàndà uning yo
yarîqli,  yoki  yarîqsiz  chiqishi
, 
bîshqà  tur  hîdisàning 
ro‘y
bårmàsligi 
àyon bo‘lsin. 
E
1
 – «buyum yarîqli chiqdi», 
E
2
 – «buyum
yarîqsiz chiqdi» bålgilàshlàrini kiritàylik. 
E
1 
và 
E
2
 – nàzîràtdà
àniqlàngàn, umumàn, shu kàbi tàjribàdà ro‘y båràdigàn ikki 
eng
sîddà
,  ya’ni 
elåmåntàr  hîdisà,
  chunki  shu  tàjribà  nàtijàsidà
ulàrdàn  hàm  sîddàrîq  hîdisà  ro‘y  bårmàydi,  nàtijà 
E
1
  và 
E
2
elåmåntàr hîdisàlàr to‘plàmi
dàn ibîràt. Elåmåntàr hîdisàni 
nuqtà
,
ulàrning  to‘plàmini 
sinîv  sõåmàsi 
dåb  hàm  àtàydilàr.  Sinîv
sõåmàsini  to‘là-to‘kis  àniqlày  îlish  judà  muhim,  àks  hîldà
hisîblàshlàrdà õàtîliklàrgà yo‘l qo‘yilishi mumkin.
Shundày qilib, 
hîdisà
 – elåmåntàr hîdisàlàrning birîr shàrt
àsîsidà  tuzilgàn  to‘plàmi.  Àgàr  bu  to‘plàm  bir  yoki  bir  nåchà
(fàqàt  hàmmàsi  emàs)  elåmåntàr  hîdisàdàn  ibîràt  bo‘lsà,  u
tàsîdifiy  hîdisà
,  elåmåntàr  hîdisàlàrning  hàmmàsidàn  ibîràt
bo‘lsà,  u 
muqàrràr  hîdisà 
(chunki
 
bu  hîldà  elåmåntàr
hîdisàlàrdàn  kàmidà  bittàsi  ro‘y  bårgàn  bo‘làdi),  birîrtà  hàm
elåmåntàr  hîdisàgà  egà  bo‘lmàsà,  u  ishînchsiz, 
mumkin
bo‘lmàgàn, ro‘y bårmàydigàn hîdisà 
dåyilàdi. Òàsîdifiy hîdisàlàrni
À
, 
B
, 
C
,  ..., 
Õ
,  ...,  muqàrràr  hîdisàni 
U
,  mumkin  bo‘lmàgàn
hîdisàni 
Z
 hàrfi bilàn bålgilàymiz.
Òàjribà nàtijàsidà hàr bir hîdisàning ro‘y bårish imkîni qîlgàn
hîdisàlàrniki bilàn bir õil và bundày hîdisàlàr sîni chåkli bo‘lgàn
hîlni 
klàssik sõåmà
 nîmi bilàn àtàydilàr. Bu hîldà hàr bir tàsîdi-
fiy hîdisàning ro‘y bårishini sînli bàhîlàsh mumkin. Bu sîn shu
tàsîdifiy hîdisàning ro‘y bårish 
ehtimîlligi 
dåyilàdi
. 
Uni 
P
 hàrfi
bilàn bålgilàymiz.
1 - m i s î l .   Simmåtrik,  ya’ni  zichligi  tåkis  tàqsimlàngàn
kubchàning  yoqlàri  1  dàn  6  gàchà  ràqàmlàr  bilàn  kåtmà-kåt
bålgilàngàn bo‘lsin. Êubchà bir màrtà tàshlàngàndà 
E
1 
– «1» ràqàmi
bilàn  tushdi»,  ..., 
E
6 
–  «6»  ràqàmi  bilàn  tushdi»,  jàmi 
n
 
= 
6
elåmåntàr hîdisàdàn fàqàt biri tàsîdifàn ro‘y båràdi. 
n
 
= 
6 – klàssik
sõåmà  nuqtàlàri  (elåmåntàr  hîdisàlàr)  sîni.  Nuqtàlàrning
U
 
= 
{
E
1
, ..., 
E
6
} chåkli to‘plàmigà egà bo‘làmiz.