O‘zbek tilshunosligi kafedrasi



Download 3,85 Mb.
bet85/195
Sana24.12.2022
Hajmi3,85 Mb.
#895511
1   ...   81   82   83   84   85   86   87   88   ...   195
Bog'liq
Turkiytillarningqiyosiy-tarixiygrammatikasi.-.ComparativehistoricalgrammarofTurkiclanguages.

-g‘ar//-g‘är ko‘rsatkichining izlari xakas tilida uchraydi: chas-xar (bahor-ga), küs-ker (kuzga), chay-g‘ar (yozga). Tatar tili dialektlarida yo‘nalish kelishigidagi kishilik olmoshlari formalari uchraydi: miñ-är (menga). Yoqut tilida egalik affikslari bilan yo‘nalish-o‘rin kelishigining maxsus affikslari qo‘llaniladi: -ar, -g‘ar: ulug‘ar (uning o‘g‘liga).
Turkiy bobotilning avvalgi davrida -cha//-chä ko‘rsatkichli yo‘nalish kelishigi mavjud bo‘lgan. Ushbu ko‘rsatkich asosini ham yo‘nalish kelishigining affiksi -a//-ä va unga qo‘shilgan -ch tashkil qiladi.
Hozirgi turkiy tillardan tuva tilida qadimgi yo‘nalish kelishigining -cha//-chäli formasi yaxshi saqlangan: tuv. kem-che (daryoga), xöl-che (ko‘lga), xora-je (shaharga), їyash-che (daraxtga). U shor tilida ham mavjud: moyunche (bo‘yinga).
Ushbu kelishik bilan shor va xakas tillaridagi -cha genetik jihatdan aloqador bo‘lishi mumkin: shor. qoylar cholcha parchalar (qo‘ylar yo‘l bo‘ylab ketyapti), xak. taygacha (tayga bo‘ylab).
Boshqa turkiy tillarda -chali yo‘nalish kelishigining qoldiqlari juda oz saqlangan: tat. urmang‘a-cha (o‘rmon yo‘nalishi bo‘yicha), ülgänchä (juda, aslida, o‘lguncha).
Hozirgi turiy tillarda -n li yo‘nalish kelishigining izlari saqlangan. Qozoq, qirg‘iz va qoraqalpoq tillaridagi olmoshlarda jo‘nalish-yo‘nalish kelishigining–g‘an shakli uchraydi: mag‘an (menga), sag‘an (senga), og‘an (unga), bug‘an (bunga). Bunda yo‘nalish kelishigi qo‘shimchasi -g‘a ga alohida kelishik formanti -n qo‘shilgan. No‘g‘oy tilidagi tabag‘an (tomonga) ko‘makchisida -g‘an qo‘shimchasi bor. Tatar tilida taba (tomoña) ko‘makchisi bilan birga uning shu ma’nodagi bir turi taban mavjud. Tatar tilidagi taban ko‘makchisiga xuddi shu ma’nodagi qozoqcha taman mos keladi: qoz. batьsqa taman (g‘arbga), o‘zb. maktabga tomon.

Download 3,85 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   81   82   83   84   85   86   87   88   ...   195




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish