O‘zbek tilshunosligi kafedrasi o‘zbek terminologiyasi fanidan ma’ruza matnlari

Fan bo‘yicha bilim, ko‘nikma va malakaga qo‘yiladigan talablar

“O‘zbek terminologiyasi” fani bo‘yicha bakalavr o‘zbek terminologiyasi o‘zbek adabiy tilining barcha sohalari kabi o‘n uch asrlik taraqqiyot tarixiga egaligi, unda davrlar osha katta miqdoriy va sifatiy o‘zgarishlar sodir bo‘lgani, terminologiya shakllanishi va rivojlanishining birinchi navbatda o‘zbek jamiyatining ijtimoiy-siyosiy darajasi, iqtisodiy vaziyati bilan chambarchas bog‘liqligi haqida bilimga ega bo‘lishi, o‘zbek terminologiyasi tarqqiyotini uch katta bosqich: a) UP-XX asrning 20-yillarigacha, b) XX asrning 20-yillaridan mustaqillikgacha, v) mustaqillik yillari davriga bo‘lib o‘rganishning maqsadga muvofiqligi, o‘zbek terminologiyasining shakllanishidagi yetakchi omillar: 1) o‘zbek tili ichki resurslari, qonun-qoidalari negizida terminologiyaning taraqqiy etishi; 2) o‘zbek terminologiyasining boshqa tillardan so‘z-termin o‘zlashtirish hisobiga boyishi; 3) terminologiyaning rivojlanishida ilmiy-texnikaviy taraqqiyotning o‘rni, o‘zbek terminologiyasi tizimining sof o‘zbekcha va qatlamlardan iboratligi, sof o‘zbekcha terminlarning struktur-grammatik qurilishi, ya’ni a) tub terminlar, b) yasama (sodda yasama) terminlar, v) qo‘shma terminlar, g) so‘z birkmalaridan iboratligi, o‘zlashma terminlarning sanskrit, xitoy, so‘g‘d (qadimgi turkiy til), arab, fors-tojik, mo‘g‘ul (eski turkiy til va eski o‘zbek tili), G‘arbiy yevropa va rus (hozirgi o‘zbek adabiy tili) tillariga mansubligini mustaqil asoslash ko‘nikmalariga ega bo‘lishi kerak.

Fanning o‘quv rejadagi boshqa fanlar bilan o‘zaro bog‘liqligi va uslubiy jihatdan uzviyligi

“O‘zbek terminologiyasi” asosiy fan hisoblanib, “O‘zbek terminologiyasi” dasturini amalga oshirish o‘quv rejasida keltirilgan. “O‘zbek tili tarixi”, “Hozirgi o‘zbek tili”, “Tilshunoslik va tabiiy fanlar”, “Nazariy tilshunoslik” fanlarida o‘rganiladigan muammolar borasida yetarli bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘lishni talab etadi.

Fanning ishlab chiqarishdagi o‘rni

Talabalarda o‘zbek terminologiyasi bo‘yicha boshlang‘ich bilimlarni shakllantirish, terminologiyaga oid nazariy va amaliy masalalarning hal qilinishi va yoritilishi, terminologiya fanining shakllanish bosqichlari, xususan, qadimgi turkiy til, eski turkiy til, eski o‘zbek adabiy tili, hozirgi o‘zbek adabiy tili davrida o‘zbek terminologiyasi tizimining shakllanishi va rivojlanishi borasida muayyan bilimga ega bo‘lish va ularni amaliyotga tatbiq qilish muhim ahamiyat kasb etadi.