O‘zbek tilining sohada qo‘llanilishi” fanidan O‘quv-uslubiy majmua toshkent – 2021

Rasmiy uslubning leksik xususiyatlari
Asli rasmiy uslubda bo‘yoqdor so‘zlar ishlatilmaydi. Lekin diplomatik yozishmalarda bo‘yoqdor so‘zlar bo‘lishi taqozo qilinadi. Unda maqtov ifodalari: hurmatlijanob, janobi oliylari, Sizga bo‘lgan hurmatimga ishonch bildirgaysiz, bosh ustiga, boshimiz ko‘kka yetdi, eng samimiy tabrik, ezgu tilaklar ila, Sizga chuqur hurmat bilan, minnatdorlik izhor etaman kabilar faol ishlatiladi.
Rasmiy stilda jargonlar, shevaga oid so‘zlar, eskirgan so‘z va birikmalar odatda ishlatilmaydi. 0‘mi bilan arxaizm va istorizmlardan foydalaniladi: shahzoda, shoh, malika, janob, hazrati oliylari kabilar.
Yuridik hujjatlardan Konstitutsiyada ham har bir so‘z va jumla fikr-mulohazaning aniq, to‘g‘ri ifodalanishiga xizmat qilislii lozim. Unda kasb-korga, yuridik, diplomatik, ma'muriy vaboshqa hujjatlarga oid terminlar mavjud: akt, guvohnoma, qaror, elchi, nota, shartnoma, bayonot, deklaratsiya, vizit, kodeks, qonun, modda, poshlina, protest (shikoyat), kassatsiya kabilar.
Rasmiy uslubning grammatik xususiyatlari
Bu uslubning ariza, tushuntirish xati, tilxat, taklifnoma kabi ko‘rinishlari jumlalaming qisqaligi va fikrlaming aniqligi bilan ajralib turadi. Hujjatlardagi nutqiy shtamplar matnga rasmiylik belgisini kiritadi. Hujjatlarda ot turkumiga oid so‘zlar ko‘p qo‘llaniladi. Hatto fe’l ishlatilganda, uning otga yaqin shakli — harakat nomidan foydalaniladi. Masalan, qabul qilishingizni soirayman, qarorning bajarilishi, stipendiya layinlash, talabalar safiga tiklash kabilar.
Fe'llar majhul nisbatda va buymq-istak mayli shaklida qo‘llaniladi: qaror qilindi, kolrib chiqildi, eshitildi, bajarilsin, tayinlansin, amalga oshirilsin kabilar.
Yuridik qonun va hujjatlarda jumlalar juda uzun, ba’zan bir fikr yarim betlik gap orqah ifodalanadi (Qonunlardan parchalar o‘qiladi).
Konstitutsiya o‘z tuzilishiga ko‘ra bob va bo‘limlarga bo‘linadi. Demak, ular bir bo‘limdagi matn bir-biri bilan bog‘lanishi, biri ikkinchisini taqozo qilishi lozim. Shunday ekan, bunda bog‘langan qo‘shma gaplar, bog'lovchisiz qo‘shma gaplar va eigash gapli qo‘shma gaplaming ayrim turlari shu vazifani bajarishga xizmat qiladi. Chunki bunday qo‘shma gaplarda ketma-ket ro‘y beradigan, bir vaqtda yuz berishi mumkin bo‘lgan, sabab-oqibath, ziddiyath voqea-hodisalar ifodalanadi.
Ba’zi bir yuridik hujjatlarda shaxslar o‘z nomi bilan atalmasdan ulaming muhim belgilari ifodalangan birikmalar ishlatilishi mumkin: uyni ijaraga oluvchi, oigiil qilib oluvchi, korxonalar, muassasalar va tashkilotlarning mansabdor shaxslari, yuqori martabali mchmon kabilar.