O‘zbek tilini sohada qo‘llanilishi” fanidan O‘quv-uslubiy majmua toshkent – 2021

Download 1,93 Mb. bet 89/213 Sana 12.05.2022 Hajmi 1,93 Mb. #602494

Bog'liq
Ўзбек тилини соҳада қўлланилиши мажмуа 2021 2022

Bu sahifa navigatsiya:

• Gazeta yoki jurnal maqolalari
• 13-mavzu. Iqtisodiy hujjatlarni yaratish va yozish 1-topshiriq.Matnni o’qing. H ujjatchilik tarixi

Matn turi	Ijobiy tomoni
Salbiy tomoni
Darslik	Talabalar uchun yozilgan	Judayam umumiy bo`lishi mumkin
Vebsayt
Jurnal maqolasi
Rasmiy hisobot(masalan, hukumat tomonidan)
Gazeta yoki jurnal maqolalari
Elektron kitoblar

13-mavzu. Iqtisodiy hujjatlarni yaratish va yozish


1-topshiriq.Matnni o’qing.


H

ujjatchilik tarixi

B
Xammurapi
Vavilon qiroli, tahminan 1793-1750 b.a. yillarda hukum surgan, 1-chi Vavilon sulolasidan. U aqilli siyosatchi va qomondon edi. Vavilon shahrining ko’tarilishi shu isim bilan bog’liq


obilning miloddan avvalgi 1792-1750-yillardagi shohi Hammurapining adolatpesha qonunlar majmui, undan ham qadimroq shoh Ur-Nammu (miloddan avvalgi 2112-2094-yillar)ning qonunlari va boshqa manbalarning mavjudligi «hujjatlar» deb ataladigan tartibot vositalarining nechog‘li olis va murakkab tarixga ega ekanligini ko‘rsatadi. Albatta, kishilik jamiyatining taraqqiyoti, ijtimoiy-iqtisodiy tuzumlarning almashina borishi, aniqrog‘i, kishilar o‘rtasidagi ijtimoiy, iqtisodiy va siyosiy munosabatlarning shakllanishi barobarida hujjatlar ham takomillashib borgan. Bugungi kunda fanga tariximizning turli davrlarida o‘rxun-enasoy, so‘g‘d, eski uyg‘ur, arab va boshqa yozuvlarda bitilgan juda ko‘plab hujjatlar, umuman,yozma manbalar ma’lum.
Sharqda X-XIX asrlarda yorliq, farmon, noma, bitimlar, arznoma, qarznomalar, vasiqa, tilxat yoki mazmunan shunga yaqin hujjatlar nisbatan keng tarqalgan. Yorliqlar mazmunan xilma-xil bo‘lgan: xabar, tavsif, farmoyish, bildirish, tasdiqlash va h.k. Bu o‘rinda To‘xtamishxonning 1393-yilda polyak qiroli Yag‘aylaga yo‘llagan yorlig‘i, Temur Qutlug‘ning 1397-yildagi yorlig‘i, Zahiriddin Boburning otasi Umarshayx Mirzoning marg‘ilonlik Mir Sayid Ahmad ismli shaxsga 1469-yilda bergan yorlig‘i, Toshkent hokimi Yunusxo‘janing 1779-yil 2-iyunda Peterburgga - Rossiya podshosiga o‘z elchilari orqali yuborgan yorlig‘i va boshqalarni eslab o‘tish mumkin.
O
Hujjat– rasmiy uslub-da yozilgan, imzolangan, kelishuv varozilik belgilari olin-gan, davlat standart talablariga ja-vob beradigan qog‘ozlardir. Hujjat matni aniqlik, ix-chamlik, lo‘ndalik, mazmuniy to‘liqlik kabi talablarga ja-vob berishi kerak.

Hujjatlarmatnigaqo`yiladiganengmuhimtalablardanyanabiri – xolislik. Bu talablarga javob bermay-digan hujjat chinakam hujjat bo`la olmaydi, bun-day hujjat ish yuritish jara-yoniga xalaqit beradi, uning samaradorligini keskin pasaytiradi.

‘rta Osiyo hududidan topilgan qadimgi madaniy obidalar, turli moddiy jismlarga bitilgan ma’lumotnomalar ajdodlarimizning qadimdan o‘ziga xos hujjatchilik an’analariga rioya qilganliklaridan dalolat beradi. O‘rta asrlarda ish yuritish huquqiy maqomga ega bo‘ldi, davlat mahkamasida munshaot tizimi shakllandi va qator hujjat turlari paydo bo‘ldi.
O‘zbek tilining rasmiy idoraviy til sifatida qo‘llanishi qoraxoniylar hukmronligi davrida boshlandi. XX asrdan so‘ng o‘zbek xonlari va amirlari saroylarida yozilgan turli xil hujjatlar o‘ziga xos mazmuni, muayyan tartibi va nutqiy qolipi bilan ajralib turadi. Sho‘ro hukmronligi davrida o‘zbek va rus tillarida ish yuritish huquqi qonunlashtrilgan bo‘lsa-da, amalda o‘zbek tilining ijtimoiy mavqei past edi. Ma’lumki, tariximizda saroy va umuman yirik mahkamalarda yozuv ishlarini olib boruvchilar “munshiy” (arabcha) deyilgan.

Download 1,93 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham: