O‘zbek tilida “Ma’naviyat” semali leksik birliklarning semantik tahlili



Download 0,8 Mb.
Pdf ko'rish
bet50/72
Sana08.08.2021
Hajmi0,8 Mb.
#141911
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   72
Bog'liq
ozbek tilida manaviyat semali leksik birliklarning semantik tahlili

3. Giponimik munosabatlar 

 

Giponimik  munosabatlar      leksemalar  o‗rtasidagi  jins-tur  munosabatidir. 



Bu  keng  tushunchani  ifodalovchi  va  tor  tushunchani  ifodalovchi  leksemalararo 

munosabat  turidir.  Keng,  umumiy,  jins  tushunchasini  ifodalovchi    leksema 

ma‘nosi  tor,  xususiy,  tur  tushunchasini  ifodalovchi  leksema  ma‘nosini  qamrab 

oladi. Masalan, odam va ayol leksemalari giponimik munosabatda bo‗lib, odam 

umumiy, keng tushuncha, odamning bir turini   anglatayotgan ayol xususiy, tor 

tushuncha.  Demak,  odam  leksemasi  jins  tushunchasini  bildirib,  u  tur 

tushunchani  anglatayotgan  ayol  leksemasi  bilan  giponimik  bog‗langan.  Ushbu 

bog‗lanishda odam giperonim, ayol giponimdir. Giponimik qatorlar ko‗p a‘zoli 

bo‗lib,  kamida  ikki  elementlidir.  Daraxt,  terak,  qayin,  tol  qatorida  daraxt 

giperonim,  terak,  qayin,  tol  giponim  sanaladi.  Bir  giperonimga  ega  giponimlar 

bir-biriga  nisbatan  ekvonim  deyiladi.  Masalan,  farzand,  o‗g‗il,  qiz  qatorida 

farzand  giperonim,  o‗g‗il,  qiz  giponim.  O‗g‗il,  qiz  bir-biriga  nisbatan  esa  shu 

qatorda ekvonim sanaladi. 

Giponimik munosabat leksemalar o‗rtasidagi eng asosiy munosabatlardan 

biri bo‗lib, u butun lug‗at tarkibini qamrab olgan. Ya‘ni, barcha leksemalar jins-

tur  munosabatlarini  hosil  qiladi.  Lug‗at  tarkibidagi  har  bir  leksema  o‗z 

sinonimiga  ega  bo‗lmasligi,  partonimik,  graduonimik  munosabatlar  hosil  qila 

olmasligi  mumkin.  Lekin  barcha  leksemalar  giponimik  munosabatga  kirisha 

oladi.

1

   



Giponimik  munosabatlar  leksemalarni  guruhlashda  katta  ahamiyat  kasb 

etadi.  Ushbu  munasabat  asosida  leksamalar  uyalarga,  uyalar  ulardan  kattaroq 

guruhlarga, guruhlar esa semantik maydonlarga birlashtiriladi.     

                                                           

1

 

Hakimova M. Semasiologiya. Toshkent. 2008-yil. 79-b. 



 


77 

 

―Ma‘naviyat‖ semali leksik birliklar o‗rtasida ham quyidagicha giponimik 



munosabatlar kuzatiladi: 


Download 0,8 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   72




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish