O`zbek tili va adabiyotini o`qitish metodikasi fanidan ma’ruza (VI semester 4-kurs) Individuallik

1-topshiriq. Yuqoridagi materiallarni tahlil qiling.
2-topshiriq. Quyidagi materillar bilan tanishing:
Umumiy o‘rta ta’lim maktablari uchun adabiyot fanidan birinchi marta davlat ta’lim standarti yaratildi¹². Uning yangi avlodi ish tajribalaridan kelib chiqqan holda tuzilmoqda.
“Davlat ta’lim standarti ta’lim mazmuni, shakllari, vositalari, usullarini, uning sifatini baholash tartibini belgilaydi. Ta’lim mazmunining o‘zagi hisoblangan standart vositasida mamlakat hududida faoliyat ko‘rsatayotgan turli muassasalarda ta’limning barqaror darajasini ta’minlash sharti amalga oshiriladi. Davlat ta’lim standarti o‘z mohiyatiga ko‘ra o‘quv dasturlari, darsliklar, qo‘llanmalar, nizomlar va boshqa me’yoriy hujjatlarni yaratish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi”¹³.
Darsliklar quyidagi talablarga javob berishi lozim:
- Davlat ta’lim standarti talablariga javob berishi;
- dastur asosida yaratilishi;
- yo‘riqnoma (konsepsiya)ga muvofiq bo‘lishi;
- ta’lim bosqichlari orasidagi uzviylik va uzluksizlikka javob bera olishi;
- darsliklar hajm jihatidan katta bo‘lmasligi;
- tili sodda, ravon, tushunarli bo‘lishi;
- misol va mashqlar uchun tanlangan asarlar (parchalar) o‘quvchining yoshiga mos bo‘lishi;
- misol va mashqlar uchun tanlangan asarlarning rang-barang uslublarga mansub bo‘lishi; uning turi va janriga ham e’tibor berish; eng sara va yuksak badiiyat talablariga javob beradigan badiiy asarlardan olinadigan misollarning salmog‘i til darsliklarida hamma vaqt juda baland bo‘lishi;
- bayon etilgan fikrlarni umumlashtirib, matnlarni tanlashning quyidagi tamoyillariga diqqatni qaratish lozim, deb hisoblaymiz:
- o‘rganish, tahlil qilish uchun tanlangan mashq va misollar, matnlar o‘quvchilarning tanlaydigan kasblari bilan bog‘liqligi; qiziqishlariga mos kelishiga e’tibor berish;
- matn mazmuni, unda ko‘tarilgan muammolar o‘quvchiga tushunarli bo‘lishi, uning yoshiga mos bo‘lishi;
- ta’limiy va tarbiyaviy ahamiyatga ega bo‘lgan matnlarni tanlash;
- tanlanadigan matn til jihatidan tushunarli bo‘lsin yoki o‘quvchida tushunish bilan bog‘liq ko‘plab qiyinchiliklar tug‘dirmasligi;
- asar tilining hozirgi adabiy til me’yorlariga yaqin bo‘lishiga e’tibor berish;
- tanlangan matn badiiy jihatdan yuksak bo‘lmog‘i, o‘quvchiga estetik ta’sir ko‘rsata oladigan, uning badiiy didini tarbiyalashga, ma’naviy yuksaltirishga xizmat qiladigan bo‘lishi;
- mavzu va janrlari xilma-xil, uslubi rang-barang matnlarni tanlashga e’tibor berish;