Ozbek-Tariyx-1-70-(каракалпак). indd

Soraw hám tapsırmalar
:
1. Ǵárezsizliktiń dáslepki jıllarında ne sebepten mádeniyat hám 
kórkem ónerge itibar kúsheydi?
2. Búgingi kúnde Ózbekstanda qanday baǵdardaǵı muzeyler jumıs alıp 
barmaqta?
3. Elimizde muzıka festivalları ótkeriliwinen gózlengen tiykarǵı 
maqsetler nede?
4. Kino kórkem ónerindegi jetiskenlikler hám kemshiliklerdi sanań.
5. Ǵárezsizlik jıllarında teatrlar jumısında qanday ózgerisler boldı?
VIII BAP.
 ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍNÍŃ SÍRTQÍ SIYASATÍ 
HÁM EKI TÁREPLEME QATNASÍQLARÍ
17-tema.
 Ózbekstan Respublikası sırtqı siyasiy xızmetiniń qáliplesiwi 
hám onıń tiykarǵı baǵdarları
Ózbekstannıń geosiyasiy jaǵdayı. 
Ózbekstan Respublikası ózine tán 
geografiyalıq dúzilisi menen Oraylıq Aziya regionındaǵı mámleketler 
arasında ayrıqsha ajıralıp turadı. Bunday geografiyalıq jaylasıwınıń 
qolaylı hám qolaysız tárepleri bar bolıp, olar respublikanıń geosiyasiy 
jaǵdayı hám geostrategiyalıq mápleri, onıń ishki hám sırtqı siyasatın 
tańlaw hám belgilewde áhmiyetli orın tutadı
. 
Ǵárezsiz Ózbekstannıń qolaylı geosiyasiy imkaniyatları tómendegishe: 
uzaq ótmishten Shıǵıs hám Batıs ortasındaǵı áyyemgi sawda-satlıq, 
mádeniy-ilimiy hám diplomatiyalıq baylanıslar jolı bolǵan Ullı Jipek jolı 
Ózbekstan aymaǵınan ótken. Házirde de Evropa hám Jaqın Shıǵıstan 
Aziya—Tınısh okeanı regionına alıp baratuǵın jollar Oraylıq Aziyadan, 
onıń orayında jaylasqan Ózbekstannan ótedi; Oraylıq Aziyanıń 
orayında jaylasqan Ózbekstan óziniń geografiyalıq halatınan kelip 
shıǵıp, usı regionda kúshler salıstırmalılıǵı hám teńsalmaqlılıǵın saqlaw, 
ekonomikalıq integraciya procesin rawajlandırıw, turaqlılıqtı támiyinlew, 
birge islesiwdi bekkemlew imkaniyatına iye. Ózbekstan búgingi kúnde 
qońsı mámleketler — Qazaqstan, Qırǵızstan, Tájikstan, Túrkmenstan 
hám Awǵanstan ortasında baylanıstırıwshı sheńber wazıypasın atqarıp 
kelmekte. Ózbekstan óziniń jaylasıwına qaray Oraylıq Aziyanıń 
transport, energetika, kommunikaciya, suw sisteması orayında jaylasqan. 
?

---

110
Tábiyiy klimat sharayatı qolaylı, úlken mineral-shiyki zat qorları hám 
strategiyalıq materiallarǵa iye, diyqanshılıq mádeniyatı rawajlanǵan, azıq-
awqat penen ózin-ózi támiyinleydi. Ózin neft, gaz, reńli metallar menen 
támiyinlep ǵana qalmay, olardı eksportqa shıǵarıw imkaniyatına da iye. 
Ózbekstan Respublikasınıń jer astında ámeldegi Mendeleev periodlıq 
sistemasınıń barlıq elementleri bar. 
Usınday imkaniyatları bolǵan jaǵdayda da Ózbekstan geosiyasiy 
jaylasıwın qolaylı dep bolmaydı. Usı tárepten Ózbekstan Respublikasına 
qıyınshılıqlar tuwdırıwshı tómendegi faktorlar bar: Ózbekstan Persiya 
qoltıǵı, Kaspiy teńizi basseyni hám Tarim basseyniniń neft hám 
gazge júdá bay kánleri jaylasqan yarım sheńberdiń strategiyalıq 
orayında jaylasqan. Sonıń ushın bul aymaqta pútkil dúnyada energiya 
jetispewshiligi sharayatında kóplegen mámleketlerdiń bir-birine sáy-
kes kelmeytuǵın mápleri óz ara duslaspaqta. Dúnyadaǵı kúshli 
mámleketler usı regionda óz máplerin izlep atır. Sonıń menen birge, 
Ózbekstan regiondaǵı etnikalıq kelispewshilik, narkobiznes hám hár 
qıylı sırtqı kúshler tárepinen xoshametlenip atırǵan, ishki tartıslar ele 
de tamamlanbaǵan Awǵanstan sıyaqlı mámleket penen shegaralas. 
Ózbekstan tikkeley teńizge shıǵa almaytuǵın, bunıń ústine teńiz 
portlarınan eń uzaqta jaylasqan mámleket esaplanadı. Qara teńiz, Baltik 
Oraylıq Aziyanıń siyasiy kartası 
Qazaqstan
Ó
zb
ek
sta
n
Túrkmenstan
Iran
I
rak
Qıtay
Pakistan
Qı
rǵ
ızsta
n
Tájikstan
Ázerbayjan

---

111
teńizi, Yapon teńizi hám Arqa teńizlerge alıp shıǵıwshı eń qısqa temir 
jolı derlik 3 mıń kilometrdi quraydı. Ǵárezsiz Ózbekstannıń, ulıwma, 
barlıq dáryaları hám de respublika aymaǵın kesip ótetuǵın, uzınlıǵı 150 
hám onnan kóp kilometrli dáryalar 50 den asqan bolıwına qaramastan, 
onıń suw resursları sheklengen hám ekologiyalıq mashqalaları da bar. 
Aral mashqalası da elimiz ushın qolaysız faktor bolıp esaplanadı
.