O‘zbek maqomi tarixi va nazariyasi” fanidan ma’ruzalar matni 1-mavzu: 1-modul. Fanga kirish. Maqomlar tarixidan


Alloma Abu Nasr Forobiyning bu boradagi buyuk xizmatlari



Download 9,48 Mb.
bet6/38
Sana07.01.2022
Hajmi9,48 Mb.
#325914
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   38
Bog'liq
1-ma'ruza (2)

4. Alloma Abu Nasr Forobiyning bu boradagi buyuk xizmatlari.
Forobiy. Buyuk faylasuf - olim, o‘rta asr Sharq musiqa naeariyasining asoschilaridan biri - Abu Nasr Muhammad Forobiy 873 yilda Sirdaryo yoqasidagi Forob shahrida tug‘ilib, 950 yilda vafot etgan. U O‘rta Osiyo turkiy qabilalaridan chiqqan bo‘lib, dastlabki ma’lumotni o‘z ona shahrida oladi. Durustgina bilim egasi bo‘lgan Forobiy Bag‘dod, Damashq shahar- lariga, so‘ngra Misrga boradn va u yerlarda o‘z ma’lumotini oshiradi.

(Qozi Ahmad bin Xolliqon, “Tarixi vafoyoti-a’yon” ("Mashhur kishilar hayoti tarixi’"), 1881 yilda Misrda toshbosmada nashr etilgan, 306-bst.).

Forobiy ajoyib musiqachi va musiqa naeariyachisi ham edi. U o‘z davrida mavjud hamma musiqa cholg‘ularida chalardi. Ayniqsa kuylarni nay va tanbur cholg‘ularida katta mahorat bilan ijro etardi. Ba’zi manbalarda ko‘rsatilishicha, Forobiy qonun cholg‘usini ixtiro etgan, o‘sha davrlarda mashhur bo‘lgan ud sozini takomillashtirishda juda katta ishlar olib bor- gan.

Buyuk olim falsafa, mantiq, matsmatika va boshqa fanlar bo‘yicha teran ilmiy asarlar yaratgan zamonasining yetakchi olimlaridan edi. Bu davrda musiqa ilmi esa - matematika fanlaridan biri hsoblanardi.

Abu Nasr Forobiy o‘zining musiqaga bag‘ishlagan risolalarida Sharq musiqa nazariyasini asoslab bsrdi.

Uning musiqa asarlari:

1. “Kitabul musi qiy al-kabir" (“Musiqaga doir katta kitob”);

2. “Kalom fil-musiqa" (“Musiqa xaqida so‘z”);

3. “Kitabul musiqa” (“Musiqa kitobi");

4. “Kitabun fi-iqsa’- il-ulum” (“Fanlar tasnifiga doir kitob”)ning musiqaga bag‘ishlangan qismi;

5. “Kitabun fi - iqsa’il-iqo’ (“Musiqa ritmlari - iqo’ tasnifi haqida kitob”) va boshqalardir.

Forobiyning musiqa asarlari orasida “Kitabul-musiqiy al-kabir” alohida diqqatga saeovordir. Bu kitob mashhur sharqshunos olim D’Erlanje tomonidan fransuz tiliga tarjima qilinib “Arab musiqasi” turkumida nashr etilgan.

Asar muqaddima va uch bo‘lak kitobdan iborat.

Muqaddima qismida muallif kuy ta’rifi, musiqaning nazariy va amaliy masalalari, kuyning paydo bo‘lishi, musiqa janrlari, cholg‘ular, kuylarning ta’rifi. kuylarning ijrosi, intervallar, tovushqatorlar, konsonanslar va dissonanslar haqida fikr yuritadi.

Al – Forobiy va o‘sha zamondagi boshqa olimlariing ilmiy-nazariy asrlari zamonasi talablariga ko‘ra arab tilida yozilgan bo‘lib, Shark muzikasi nazariyasining tub masalalarini sharhlab beradi. Al-Forobiyning muzika nazariyasiga bag‘ishlangan kitoblari Sharqda bu haqda yozilgan asarlarning eng mukammali va eig mashhurlaridan bo‘lib, o‘zidan so‘nggi davrlarda yashab, ijod etgai muzika olimlari kitoblarining yozilishida asos bo‘lib xizmat qildi.

Adabiyotlar:

1. Rajabov I. Maqom asoslari. (o„quv qoTlanma) T., 1992.

2. Rajabov I. Maqomlar. (ilmiy monografiya) T., 2006.

3. Matyoqubov O. Maqomot. (ilmiy-ommabop monografiya) T., 2004

4. Fitrat A. O‘zbek klassik musiqasi va uning tarixi. (ilmiy-ommabop risola) T., 1993.

5. Ibrohimov O. Maqom va makon. (ilmiy monografiya) T., 1997.




Download 9,48 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   38




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish