O‘zbek filologiyasi fakulteti

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

49 
2.3. Shoir lirikasining janriy va badiiy xususiyatlari
Xislat о‘z ijodiy faoliyati davomida mumtoz she’riyatimizning о‘nga 
yaqin janrlarida ijod qildi. Shoirning bizga ma’lum adabiy merosining salmoqli 
qismini g‘azal janriga mansub she’rlar tashkil etadi. 
Xislat adabiy merosidagi g‘azallarning aksariyati an’anaviy g‘azallardir. 
Bundan tashqari, shoir ijodida g‘azalning boshqa bir qator poetik shakllardagi 
turlari ham uchraydi. Masalan, shulardan biri – 
muvashshah-g‘azal
. О‘zbek 
adabiyotida qadimdan mavjud bо‘lgan muvashshah bitish an’anasi Muqimiy, 
Furqat, Zavqiy, Kamiy singari shoirlar ijodida, ayniqsa, alohida о‘rin tutgani 
ma’lum. Shayxzoda bunga munosabat bildirib: “Lirikada muvashshah janri
23 
(Yevropa adabiyotlarida akrostix) о‘zbek adabiyotida, ayniqsa, XIX asrning II 
yarmida kо‘p avj olib ketib, adabiyot ahli о‘rtasida rasm bо‘lib qolgan edi. 
Hatto shu darajadaki, shoirlik va nazmchilik hunari muvashshahchilikdagi 
mahorat bilan о‘lchanadigan bо‘lib qolgan edi”
24
, - deb yozadi. Muvashshah-
g‘azallarda kishi ismi ikki xil usul bilan hosil qilinadi: 1) g‘azal baytlaridagi toq 
misralarning birinchi harflari olinadi; 2) g‘azaldagi qofiyadosh misralarning 
birinchi harflari olinadi. Muvashshahchilikda asosan, birinchi turdagi shakl 
keng tarqalgan bо‘lib, Xislat ijodidagi muvashshahlar ham ayni shu shakl 
asosida qurilgan. Muvashshahda shoir kishi ismining kelib chiqishiga kо‘p 
hollarda 
ochiq 
ishora 
qilmaydi. 
Ba’zi hollarda esa g‘azalning 
muvashshahligiga dalolat qiladigan biror unsur keltiriladi. Buni Xislat 
muvashshah-g‘azallaridan birining sо‘nggi baytida kо‘ramiz:
Nigorim