59
she‘riyatida yangi bir sahifa qo‗shilib, axloqiy tarbiyaviy
qiymati jihatidan ham
diqqat e‘tiborga molik she‘rlar paydo bo‗ldi.
3.S.Sayyid bu borada o‗zining yangi so‗zini ayta olgan, shaxsiy individual
uslubi, poetik olami, badiiy estetik qarashlariga ega shoirdir.
60
XULOSA
XX asrning so‗nggi yillariga kelib o‗zbek milliy she‘riyatida tasavvufiy
motivlarga qiziqish sezilarli tus ola boshladi. Albatta, bu davr ijodkorlari islom
falsafasidagi yetakchi g‗oyalarga murojaat qilar ekanlar, bugunning talab va
istaklaridan kelib chiqqan holda masalaga yondoshishni ma‘qul ko‗radilar.
Yangi davr kishisining ahloqiy-estetik olamini har tomonlama to‗liq
shakllantirishning yetakchi vositalaridan biri islomiy g‗oyalar ekanligini ko‗rsatish
maqsadida shoirlar bir qator mavzularga murojaat qilmoqdalar.
Alisher Navoiyning ―Arbain‖ asarini chop etilishi o‗zbek she‘riyatida yangi
bir yo‗nalishga-hadislar yaratishga turtki bo‗ldi. Navoiyning hadislarga she‘riy
sharh yozish an‘analari A.Oripov ijodida
muvaffaqiyat bilan davom
ettirilayotganligining guvohi bo‗lish mumkin. A.Oripov Navoiy an‘anlariga ijodiy
yondoshib, uni ellik hadisdan iborat qilib tuzadi. ―Qul va Quyosh‖ hadisi to‗rt,
qolgan qirq to‗qqiz hadis o‗n ikki misradan iborat alohida kompozitsion butunlikka
ega bo‗lgan asarlardir.
A.Oripov va S.Sayyid lirikasida poklik bilan nopoklik, ezgulik bilan razolat
o‗rtasidagi ziddiyatlar kurashining turli lavhalarini ko‗rish mumkin. Komil inson
timsolini yaratish har bir ijodkorning imkoniyatlari, iste‘dod darajasi, ma‘naviy-
estetik, qolaversa,ijtimoiy-siyosiy qarashlari bilan bog‗liq holda amalga oshadi.
Demak, qahramon tabiatining o‗zgarishi shoir iste‘dodi va ma‘naviyatining
kamolga yeta borishi bilan bog‗liqdir. Ushbu tomonlarga
oydinlik kiritish
maqsadida A.Oripov va S.Sayyid yaratgan lirik qahramon tabiatidagi botiniy
o‗zgarishlarga diqqatini qaratish o‗rinlidir. Shoirning keyingi yillarda yaratgan
she‘rlarida teran falsafiy mushohadalar, sharqona tamsiliy qiyoslar bilan
almashinib boradi. Qalb qo‗riqxonasidagi noyob ne‘matlarni asrash tuyg‗ulari
islomiy nafas, tasavvuffona qarashlar vositasida ifoda qilish sezilarli o‗rin
tutib
bormoqda.
Gap shoirlarning Qur‘oni Karim, Hadisi sharif hikmatlaridan ilhomlanib
yaratgan asarlari haqida ketar ekan, shoirlar bu mavzuga katta ruhiy-ma‘naviy,
adabiy tayyorgarlik bilan kelganligini ta‘kidlash o‗rinlidir..
61
Qur‘oni Karim va Hadisi sharifdagi hikmatlar, hikoyatlar turli davrlarda
ijodkorlar
diqqatini tortib kelgan, nafaqat musulmonlarning, balki boshqa dinga
mansub kishilarni ham qiziqtirgan. Gyoti va Pushkinning Sharq madaniyati va
falsafasiga, qolaversa, Islom diniga katta hurmat bilan qaragani, bir qator mumtoz
asrlar yaratgani fikrimizni dalillaydi..
Jahon adabiyotida katta an‘anaga aylangan bu harakat Istiqlol tufayli o‗zbek
milliy she‘riyatida ham ko‗rina boshladi. A.Oripovning ―Haj daftari‖ kitobidan
o‗rin olgan she‘rlari ana shu harakatning ilk mevalari deyish mumkin. Bu
she‘rlarni mavzu e‘tibori bilan ikkiga bo‗lib o‗rganish mumkin:
-Tangri taologa, payg‗ambarga iltijo, Ka‘batullo madhiga;
-hadislar talqini, sharhiga bag‗ishlangan she‘rlar.
―Hikmat sadolari‖ turkumidan o‗rin olgan hadislar sharhiga bag‗ishlangan
she‘rlarning ayni shu kunlarda yaratilishining bir qator sabablari bor.
Tashqi
tomondn milliy qadriyatlar toptalayotgan, el-u yurt kamsitilayotgan, ichki
tomondan esa, odamlar diyonat, iymon, fidoyilik tuyg‗ulari susayib borayotgan bir
pallada shoir insonning bunday botqoqlakdan faqat ma‘naviy poklik, ruhiy
butunlik, o‗zlikni tanishgina saqlab qoladi., degan xulosaga keladi. Turkumdan
o‗rin olgan she‘rlarning ko‗pchiligida Rasulullohdan ibrat olishga da‘vat tuyg‗ulari
aniq sezilib turadi. Shoir she‘riyatida ilgari surilgan bosh ma‘noga ko‗ra
jamiyat
ham, inson ham komillik maqomiga yetishi kerak. Lirik qahramon zamondoshlari
ma‘naviyatidan mana shu komillik belgilarini axtaradi. Jamiyat oldidagi
mas‘uliyatini yuksak darajada bajara olmayotgandek o‗z-o‗zidan qoniqmaslik
tuyg‗ulariga, mulohazalariga berilib, mutafakkirona badiiy tadqiqot olib boradi.
Uning ―Ruhim xaritasi‖, ‖Salqin xarsanglar kaftida‖, ‖Sevgi mamlakati‖,
‖Asragil‖, ‖ ―Kuydim‖, ―Vatanni o‗rganish‖ va ―So‗z yo‘li‖ turkumlari ana
shunday o‗ziga xos izlanishlar samarasidir.
Sirojiddin Sayyidning o‗ziga
xos uslubi, ijodiy manerasi uni boshqa
shoirlardan ajratib turadi. Uning she‘riyatida milliy o‗ziga xoslik, xalqchillik
bo‗rtib turadi.
62
Sirojiddin Sayyid ijodi xalqimizning Milliy uyg‗onishiga xizmat qiladi.
Shoirning badiiy iste‘dodi uning ruhiy olamidagi qudratli kuchlar – xalqchillik,
insonparvarlik, adolat va haqiqatga xizmat qilish istagi,
vatanparvarlik,
millatsevarlik ideallariga sadoqati va fidoyiligida yaqqol ko‗rinadi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
