O‘zbek filologiyasi fakulteti dekani f f. n. I. Xudoynazarov ― ‖ 2015 ―5120100 – Filologiya va tillarni o‗qitish (o‗zbek tili)‖ ta`lim yo`nalishi iv-bosqich 44-guruh talabasi Rajabova Feruzaning

Anbiyo” surasining 36-oyatida shunday 
deyiladi: “Imtihon uchun sizlarni yaxshilik va yomonlik bilan sinab ko„ramiz 
va oxirida hammangiz bizga qaytasiz”.
 
Demak, ranju g‗am, sevinch bir xil-u, lekin ularning sinovidan inson qanday 
o‗tadi? Shunda ularning armonlari har xil. 
Xursandchilik, 
dabdababozlik, 
hashamatchilik 
inson 
irodasini 
zaiflashtirib, doimiy lazzatga moyil qiladi, qiyinchilik, g‗am, az ob-uqubat 
irodani chiniqtiradi, mustahkamlaydi, Shoir she‘rining so‗ngi misrasi 
shunday: 
Bir akam bor edi begonalardan, 
Uni ham o‗tkarding o‗txonalardan, 
Nechun giryonlaring kular, ay, Dunyo, 
Nechun ba‘zi shodlar uchraydi g‗amgin.( 24-bet) 
Demak, giryon qilganlar, qalbi poklanganidan xursand, shodlar esa sinovdan 
o‗tgan o‗tmaganini o‗ylab g‗amgin. 
Ota-onani hurmatu izzat qilish, ularning aytganini bajo keltirish, ranjitadigan 
ishlar qilmaslik, hech narsaga muhtoj etmaslik farzandlik burchi sanalishini uqtirish 
islom axloqida bor, Haqiqatan ham, nasroniy xalqlarida bunday aqida yo‗q. Bu 
Sharq xalqining yuksak axloqidan dalo-latdir. Shoirning ―Hikmat‖ nomli she‘ri 
zaminida shu g‗oya yotadi. 
Shoir hikmatni na bog‗u bo‗ston, na malikaning chorbog‗ida, na Dunyo, na 
chinorning yaprog‗ida emas, balki 

---

49 
Hikmat - bu dunyodan intizor o‗tgan 
Otang mozorining tuprog‗idadir, - 
deydi. U hikmatni shunda ko‗radi. Demak, ota o‗limidan oldin, farzandiga ko‗p ko‗z 
tikkan. Bunga majbur qilgan farzand bugun armonda. Har o‗ylaganda ko‗ngli 
o‗rtanadi. O‗rtangan sari insoniylik sari qadam tashlaydi, to‗g‗ri yo‗l sari yo‗naladi. 
Chunki u ruhan poklanadi. 
Armon chekan odam ham aqlan, ham ma‘nan yetuk shaxs hisoblanadi. Negaki o‗z 
qilmishlarini taroziga solib, mushohada qiladigan, ba‘zi ishlaridan nadomat 
chekadigan kishi armon chekadi, Sirojiddin Sayyidnipg lirik qahramoni, ya‘ni ―men‖ 
shunday shaxs: 
Yoshlik edi, bir o‗zimni o‗ylab yurdim, 
O‗z onamning sochlarini oqartirdim. 
 Devorlarni tirnaganda bargi xazon, 
Nechun jismim zirqiraydi o‗sha zamon? - deydi
18
. 
―Umr asta aylanarkan aziyatga‖ deb boshlanadigan she‘rida. O‗z 
qilmishini o‗ylashlik, o‗z opasiga ozor berganidan pushaymonlik, undan 
ruhiy ezilishlik ham Sharq xalqlariga xosdi. Chunki bunday qilmishlar 
gunoh sanaladi. Bargning xazon bo‗lishi umrning tugashidir. Uning 
uzilganda devorlarni tirnashi shoir qalbinipg tirnalishidir, Bu yerda barg 
qismati-inson hayotiga ishora. Insonning hayotdan ketishi shoirning 
qalbini zirqiratadi. 
Ko‗ngil, ko‗ngil, qay yo‗llarda to‗kildim men? 
Seni oxir o‗z maylimga qul qildim men. 
Demak, ko‗ngilni havoi-nafs o‗z to‗riga tushirgan. Bu hol insonni tabiiy 
intizomdan chiqaradi, istaklar orasidagi tenglik buziladi. Havoi -nafs ustun 
chiqib, boshqalarni chetga suradi. Irodasi zaif, bilimi oz odam havoi -nafsga 
18
.
Sirojiddin Sayyid. So‗z yo‗li. 1-kitob. T., 2008.

---

50 
beriladi.