O‘zbek dialektologiyasi fanidan 21-22- amaliy mashg‘ulotlar Mavzu

Sheva so`zlarini mavzuviy guruhlarga bo`lib o`rganish uchun dialektal matnlar
MƏNъ FъKRъM (Parkent shevasi)
Mən hͻzъ toylərъmъz və ulərgə bͻglъq bogən urf-ͻdətlə həqъdə gəpъrmͻqchъъmən. Nəgəkъ ͻdəmmъ həyͻtъdəgъ eng muhъm kunlərdən bъr shu. Lekъn hͻzъrgъ vəqtdə toylərъmъz rəsə kͻttə dəbdəbəmən otvəttъ. Mъsͻl uchun nъkͻh toylərъnъ ͻləylъy. Togъrъ bu yъgъt-qъz həyͻtъdə bъr mərtə bolədъ. Lekъn shunəqəykən dъb dəbdəbənъ kopəyrtъrъsh shərtəməs. Qəytəgə məshъ dəbdəbəgə sərfləgən pulъgə yͻsh kelъn-kuyəvgə bъr oy ͻsəyəm bolədъ. ͻddъygъnə kelъnъ oydən ͻb ketъsh mərͻsъmъnъ ͻləylъy. oshənъ uchun nechtə mͻshъnənъ qъmmətgə gəpləshədъ. Bu umumən ͻrtъqchə nərsəyu. Yͻ yənə bͻshqə mъsͻl keltъrъy. Kelъn tərəfdən qъgən nərsələrgə əyb qoyъsh. Chetъllъkъməs, ərzͻn –gərͻv nərsələr dъb. Bu kъmgə kerəy. Hъch kъmmъ bəxtlъ qъmъydъ bu. Qəytəgə muəmmͻnъ kopəytъrədъ. Hͻzъrgъ vəqtdə “qъz məylъslərъyəm” əzgъnə bͻshqəchə otvəttъ. Togъrъrͻgъъ ungə chəlͻqnъ qoshъlъshъ. Bu tejəmkͻrlъydъr, lekъn həlъ kelъn bop bͻrməsədən qəynətə-qəynənmən oynəsh yəxshъ ͻdəmъ. ъbͻ-həyͻ məsələs qəyəgъdə qͻlədъ. Bungə kelъnməs, əslъdə kͻttələr əybdͻr. Nəgəkъ kelъnəm vəzъyətgə qərəb ъsh qъlъshgə məjbur bop qͻvəttъ.
Toy otgəndən kegъn “qudə tushdъ” dъb ətələdъgən ͻdətъmъzəm bͻr. Kelъn tərəffъ kuyəv tərəf kutədъ. Kelъnnъ ͻtə-ͻnəsъ yənə bъr dunyͻ nərsəmən kelъnnъ oyъgə bͻrədъ. Kuyͻvə tərəfəm ulərrъ rəsə kutədъ.
“Kelъn səlͻm”mъ əytməymъzmъ. Kelъn bechərə yetъ məhələgəchə korgənъ kegənlərgə hъch boməgəndə chͻchъqchə yͻ dəsmͻlchə hədyə qъlədъ. Togrъ bulərrъ ozъgə yərəshə gəshtъ bͻ:. Lekъn jə chuqur qъvərməslъk kerəy. Bunъng uchun ͻdəmlə əzgъnə ͻrtъqchəlъydən vͻs kechъshъ kerəy. ϴsəndəgъnə bəxt ͻddъy nərsələrdəməslъgъnъ bъlərmъdъ, tushunərmъdъ . Shundəylərəm bͻrkъ, chəqəlͻgъgъъ tugъrъqxͻnədən ͻb chъqъsh mərͻsъmъnъyəm ͻddъy qъmmͻttъ. Həttͻkъ bъr xъllər kərnəy-surnəylərmən ͻb chъqvəttъ. Lekъn bu bəllərgə yͻmən təъsъr qъlъshъnъ kͻttələr bъlъshъ kerəy. Doxtъrlərrъ əytъshъch bulər chəqəlͻgъgъъ sͻgъlъgъъgə təъsъq qъlərkən. Xulləs nъmə bogəndəyəm bulərrъ həmməsъnъ kəməytъrъsh kerəy. Lekъn shulərrъ həmməsъnъ oyləgən Prezъdentъmъz xəlqъmъzgə murͻjəət qъldъ. Murͻjətъdə toy mərͻsъmъnъ kotərdъ. ͻrtъqchə xərəjətlərrъ kəməytъrъsh həqъdə gəpъrdъ. Togъrъdə ͻrtъqchə xərəjətlərsъzəm bəxtgə erъshъsh mumkъnu. Prezъdentъmъz oz xəlqъnъ qъynəlməsdən , kəm-kostsъz yəshəshъnъ xͻhlъydъ. Shunъ uchunəm shunəqə fərmͻn berdъ. Zͻrə ͻdəmlər ͻrtъqchə dəbdəbələrnъ kəməytъrər. Unъ ornъgə bəllərъgə kerəylъ nərsələrrъ ͻberər. Eng əsͻsъsъ ͻylənъ əsrəshu. Ↄylə tъnch bosə yurtəm tъnch bolədъ. Nəgəkъ ͻylələrъmъz yurtъmъzzъ təyənchъ. Bъzzъkъdəy tъnch yurt qəttə bͻr. Bunъ qədrъgə yetъsh kerəy. Shundəgъnə həmməsъ yəxshъ bolədъ. Mənъ koynъmdəyəm dͻyъm shuumъd turədъ. (Ashurova Xolbibi. Parkent tumani, Beshkappa mahalasi, 1949-yil tug`ilgan)