O’zb е kist о n r е spublik а si

"Jimjitxonaga  yo'l" 

asari  birinchi 

nazira  bo'lishi  bilan  birgalikda,  italiyalik  adib  Dino  Butsattinning  "Yetti  qavat" 

asari  tarjimasiga  qilingan  badiiy  ilova  hamdir.  Bu  hikoya  ham  g'amgin  ohangda 

yozilsa-da,  lekin  qahramon  ruhiyati  tasviri  mohirona  tasvirlangan.  Bunday  tasvir 

ko'zga tashlangan ijod namunalari o'z-o'zidan kitobxonlarga manzur bo'lishi tabiiy. 

Umuman, har ikki ijodkor asarlari ham  kelajak avlod uchun  ham ma'naviy ozuqa 

berish  quvvatiga  egaligiga  ishonch  bildiramiz.  Keltirib  o'tgan  xulosalarimizni 

yuqorida  ko'rib  o'tgan  asarlarimizning  tugallangan  yoki  so'nggi  xulosasi  deya 

olmaymiz. Zotan davr,  muhit o'zgarmoqda. Shu boisdan  har qanday badiiy asarga 

bo'lgan  qarash,  munosabat  har  bir  davrda  o'ziga  xos  bo'lishini  tabiiy  jarayon  deb 

hisoblaymiz.  Xurshid  Do’stmuhammad  hikochilikni  yangi  bir  pog`onaga  olib 

chiqqan  adiblardan  biri  sanaladi.  Unda  voqelikni  ko’p  tarmoqli  syujet  yaratish 

bilan  tahlillaydi.  Ayniqsa  mohiyat-e`tibori  bilan  Nazar  Eshonqul  talqinlarida 

keskin  farq  qiladi.  Adib  hikoyalarida  mavzu  –  jamiyatda  istiqomat  qilayotgan 

odamlar  hayoti,  ularning  yashash  tarzi,  orzu  intilishlari  kabi  masalalar  qalamga 

olinadi.  Shuni  alohida  aytish  joiz,  istiqlol  davrida  ikkita  adib  izlanishlari  bilan 

yangi  bir  hikoyachilik  sahifasini  ochib  berganligini  ko’rishimiz  mumki.  Bular 

nimalarda  ko’rinadi.  Avvalo,  qahramon  ruhiyatini  ishonarli  va  har  tomonlama 

puxta  tahlil  qilganligida  deb  aytish  o’rinli.  Chunki  X.Do’stmuhammadning  o’zi 

hikoya  janri  qonun-qoidalari  bo’yicha  nomzodlik  dissertatsiyasini  himoya  qilgan. 

Unda  hikoyachilikning  80  yillardagi  ahvoliga  nazar  tashlanadi.  Masalan,  o’zining 

keyingi  yillarda  yaratayotgan  hikoyalarida  –  undagi  mavzular  rang-barangligi 

o’sha yuqorida alohad ta`kidlaganimizdek. Inson ruhiyatini tahlil qilishda ekanligi 

yorqin namoyon bo’ladi.  

---

58 

 

Biz har bir hikoyasini sinchiklab o’rganib chiqishni maqsad qilishmiz kerak. 

Bu ishlarni keyingi tadqiqotlarimizda bajarishga harakat qilamiz. Chunki har 

ikkala adib talqinlari milliy mustaqillikni avaylab-asrash, unda yashovchi 

odamlarning orzularini tahlil qilish, keng ko’lamli bunyodkorlik ishlarini 

bajaradigan saxovatpesha xalqimiz hayotini yoritgan asarlar yaratayotgani e`tirof 

etishimiz darkor. Negaki, adiblarimiz o’zlarining orzulari – mustaqillikka 

erishganda o’tmish davri voqeligini yoritish baxtiga muyassar bo’ldilar. Nazar 

Eshonqul hikoyalarini xorijiy tillarga tarjima qilish, o’rganish kerak. Chunki unda 

siz va biz haqimizdagi voqelik aks ettirilgan. Xurshid Do’stmuhammad talqinlarida 

ham bu kabi holatni kuzatish mumkin. Har qachongidan yangilanib, rivojlanib 

borayotgan o’zbek hikoyachiligida ramziy talqin, ruhiy tahlil ifoda usullari yangi 

ufqlarni namoyon qilmoqda.