O'z betinshe jumisi Tema

Tarawindagi Reformalar
Garezsizliktin birinshi kunlerinen baslap-aq xaliq bilimlendiriwi jetilistirile basladi. Bir qatar oqiw orinlarinin waziypalari, bagdarlamalari ham oqiw metodikaliq qollanbalari menen sabaqliqlari ozgertildi. Test sinawlari engizildi.
Garezsizlikke erisiwden-aq ana tilimizge ayriqsha ahmiyet berildi. Qaraqalpaq tili haqqinda nizam qabil etildi. Qaraqalpaq ham ozbek tilleri mamleketlik tiller bolip tastiyiqlandi.
Latin grafikasina tiykarlangan qaraqalpaq imlasin uyreniw baslandi. Mamleketlik uranlar ham makemeler atlarin latin grafikasinda jaziw menen bir qatarda sabaqliqlar basip shigarila basladi.
Xaliq bilimlendiriwdin rawajlaniwinda 2004-2008 jili uliwma bilim beretugin mekteplerdin jumislarin jaqsilaw haqqinda hukimet qarari tariyxiy ahmiyetke iye bolip esaplanadi. Hazir respublikada usi qararga muwapiq arnawli komissiyalar oz jumisin janlandirip janadan mektepler saliw ham qayta quriw boyinsha ulken jumislar alip barilmaqta.
Rawajlangan mamleketlerdin tajiriybesi menen qanigeler tayarlawdi esapqa ala otirip garezsiz respublikamizda janadan akademiyaliq litseyler, kolledjler, gimnaziyalar ham biznes- mektepler ashilip, iske qosildi.
1997-jili avgustta «Bilimlendiriw haqqinda» gi nizam qabil etildi. 1997-jili 29-avgustta Oliy Majlistin IX sessiyasinda «Kadrlar tayarlawdin milliy bagdarlamasi» tastiyiqlandi. Onda 9jilliq mektepler, 3jilliq litsey han kolledjler jane de bakalavr gam magistratura joqari oqiw turleri belgilendi.
Qaraqalpaq mamleketlik universitetinin 3 fakulteti ham 2 bolimi tiykarinda Nokis mamleketlik pedagogikaliq instituti qaytadan ashildi.
Qaraqalpaq mamleketlik universitetinin meditsina fakultetinin tiykarinda Tashkent pediatriya institutinin filiali ashildi.
1991-jili Tashkent arxitektura-qurilis institutinin Qaraqalpaqstandagi fakulteti ashildi ham sonnan universitet quramina qosildi. Tashkent mamleketlik agrar universitetinin Qaraqalpaqstan filiali 2003-jil ol qaytadan ashilip oz isin dawam ettirip atir.
Garezsizlik sharapati menen talantli jaslardi tanlaw ham olardin rawajlangan sirt ellerge barip oqiwina ken jol ashildi. Qaraqalpaqstanli koplegen jaslar AQSH, Angliya, Yaponiya ham basqa da mamleketlerde oqip qaytti ham oqimaqta.
Bul maqsette Prezident baslamasi menen sholkemlestirilgen «Umid» qori ulken xizmet atqarmaqta.
Garezsizlik jillari Qaraqalpaqstanda ilim adewir rawajlana basladi. Janadan ilimiy makemeler ashildi, bir qatar ilimiy makemeler qaytadan duzilip, olardin statuslari joqariladi. 1991-jili Ozbekstan Ilimler Akademiyasinin Qaraqalpaqstan filialindagi N.Dawqaraev atindagi taryx, til ham adebiyat instituti, Tariyx, arxeologiya ham etnografiya instituti ham N.Dawqaraev atindagi til ham adebiyat instituti bolip ekige bolindi.
Bul qaraqalpaq tariyxi, til ham adebiyatin adewir teren ham ken kolemde izertlewge mumkinshilik berdi.
Garezsizlik jillari Orta Aziya irrigatsiya ham melioratsiya ilim-izertlew institutinin Qaraqalpaqstan boliminin laboratoriyaliq hazirgi zaman texnikalari menen uskenelendi. Sonday-aq, Ozbekstan Respublikasi pedagogikaliq ilim-izertlew institutinin J A. Orinbaev atindagi Qaraqalpaqstan filiali, Bilimlendiriw ministrliginin oqiw-metodikaliq orayi ham Respublika bilimlendiriw xizmetkerlerinin bilimin jetlistiriw ham qayta tayarlaw instituti menen birlikte oqiw procesin jetilistiriwde, sabaqliqlar ham oqiw qollanbalarin tayarlawda aytarliqtay jumislar islep atr.
Garezsizlik jillari ilimiy kadrlardi tayarlawda aytarliqtay tabislarga erisildi. Bugingi Ozbekstan Respublikasj Ministrler Kabineti janinda Joqargi Attestataiyaliq Komissiyasinin duziliwi ulken imkaniyat tuwdirdi. JAK Nokis qalasinda tariyx, til ham adebiyat ilimleri boyinsha dissertatsiyalar qorgaw ushin arnawli qanigelestirilgen kenesler ashti. Hazirgi waqittagi Qaraqalpaqstandagi ilim doktorlarinin 60 payizdan aslami, al ilim kandidatlarinin 40 payizi garezsizlik dawirde ilimiy darejege iye boldi.
Ilimpazlar garezsizlik jillari byudjetlik temalardab tisqari xojaliqlar menen shartnama boyinsha ham grantliq temalar alip, ilim-izertlew jumislarin adewir rawajlandirip atr. Jane, de songi jillardagi jana bagdarda sirt el ilimpazlari menen, arxeologlardin Avstraliya ham Franciya arxeologlari menen ham basqa da sirt el ilimpazlari menen birge islesiwlerin atap otsek boladi.
2003- jili « Qaraqalpaqstannin jana tariyxi» nin jariq koriwi tariyx iliminin rawajlaniwinda ulken ahmiyetkw iye boldi.
Garezsizlik natiyjesinde qaraqalpaq adebiyatinda oyaniw dawiri baslandi. Adebiyatimizdin poeziya janrinda I.Yusupov, K.Raxmanov, J. Izbasqanov, K.Karimov, B.Genjemuratov, T. Qabulov, X. Dawletnazarov, G. Matyakupova ham basqalardin garezsizlikke arnalgan jana qosiqlari jaslar arasinda ayriqsha kozge tusti. Proza janrinda T. Qayipbergenov, G. Esemuratova, A. Atajanov, Sh. Payzullaeva, O. Otewliev ham basqa da jaziwshilardin jana shigarmalari payda boldi. Bul jaziwshilar arasinda Aral regioninda payda bolgan ekologiyaliq apatshiliqti dunyag tanitiwda O. Abdiraxmanovtin orni aytarliqtay boldi.
Garezsizlik jillari xalqimizdin XIX asirdin suyikli klassik shayirlari Berdaq Gargabay ulinin ham Ajiniyaz Qosibay ulinin 175 ham 180 jilliq yubileyleri putkil Ozbekstan ham Qaraqalpaqstan koleminde saltanatli jagdayda belgilendi. Nokis qalasinda ulli soz zergerleri Ajiniyaz Qosibay ulinin ham Tashkent qalasinda Berdaq shayirdin estelikleri ornatildi. Nokis mamleketlik pedinstituti Ajiniyazdin atina, al Qaraqalpaq mamleketlik universiteti Berdaqtin atina qoyildi. XIX asirdegi xalqimizdin bul ulli tulgalari Berdaq ham Ajiniyaz shayirlardin yubileylerin otkeriw haqqindagi Ozbekstan Respublikasi hukimetinin qararlari, asirese birinshi prezidentimiz I.A. Karimovtin yubileylerdin qatnasiwshilarina jibergen xati qaraqalpaq xalqina hurmet ham xaliqlar dosliginin ayqin guwasi boldi.