Oyın ne? " Oyın", " oyın iskerligi" túsinikleriniń mazmunına tariypler júdá kóp

Quram
Kirisiw................................................................................................... 3
Jas balalar ushın ................................................................................. 6
Óspirimler ushın................................................................................... 9
Jaslar ushın oyınlar............................................................................ 12
Studentler ushın................................................................................ 15
Biytanıs kompaniya ushın oyınlar ................................................... 17
Ádebiyat .................. .......................................................................... 22

Kirisiw
Oyın - bul quramalı social -materiallıq hádiyse, tuwılishdan tap aqırǵı kúngacha oǵan joldas bolǵan ajıralmaytuǵın insannıń ómiri, túrli insaniy pánler salasındaǵı kóplegen izertlewshilerdiń aytıp otediler (N. P. Anikeeva, L. S. vygotskiy, D. B. Elkonin hám basqalar ).
Oyın ne? " Oyın", " oyın iskerligi" túsinikleriniń mazmunına tariypler júdá kóp.
Orıs tiliniń sózliginde " oyın" sózi " iskerlik, balalar shınıǵıwları, málim qaǵıydalar, texnikaler kompleksi sebepli hám bos waqıttı toltırıw, oyın-kúlki ushın xizmet etiw" dep tariyplanadi.
Psixologiyalıq hám pedagogikalıq kózqarastan " oyın" ne? Keling, orıs pedagogikalıq entsiklopediyasın ashamiz: " Oyın - bul úlkenler háreketlerin hám olar ortasındaǵı munasábetlerdi tákirarlawdan ibarat bolǵan balalar iskerliginen biri..., fizikalıq, intellektual hám etikalıq tárbiya qurallarından biri". Oyın social tájiriybeni qayta qayta tiklew hám ózlestiriwge qaratılǵan jaǵdaylar daǵı iskerlik túri retinde qaraladı, ol jaǵdayda minez-qulqlardıń ózin ózi basqarıwı qáliplesedi hám rawajlanıwlastırıladı. Áyyemgi zamanlardan berli oyın insannıń ómiriniń ajıralmaytuǵın bólegi bolıp kelgen. Oyındıń tariyxıy kelip shıǵıwı, onıń tábiyaatına aydınlıq kirgiziw máselesi tiykarǵı máselelerden biri bolıp tabıladı.
Freyd Z. óziniń psixoanalitik teoriyasında oyın haqqındaǵı qarawlardı biologiyalıq sebepler (instinktlar, háreketlenisler) menen baylanıslı bolǵan hám sol sebepli turaqlı, tariyxıy bolmaǵan ózgeshelikke iye bolǵan iskerlik retinde qáliplestirgen. Onıń teoriyası ol yamasa bul dárejede kóplegen psixologlarǵa (Koffka K., K. Levin, J. Piaget hám basqalar ) tásir kórsetdi. Búgingi kúnde de júdá keń tarqalǵan. Kulikova T. A. dıń pikrine qaraǵanda, bunday qarawlardıń áwmetsizligin balalar oyınlarınıń ózi tastıyıqlaydı, olar tekǵana tariyxıy dáwir qaray, bálki bir waqtıniń ózinde jasawshılar arasında, bálki hár qıylı materiallıq, ekonomikalıq, geografiyalıq sharayatlarda da óz mazmunına kóre parıq etedi. 20 -ásirdiń baslarında izertlewshilerdiń insaniyat tariyxındaǵı tiykarǵı zat : jumıs yamasa oyın máselesin bir dawıstan sheshiwmegen. Oyın tuwılishdan aldın payda bolǵan degen pikir bar. Birinshi ret nemis psixologı hám filosofi vundt v. “oyın miynet balasi” degen keri pikirdi bildirgen bolsa, keyinirek bul kózqarastı orıs filosofi Plexanov G. v. Mánzilsiz xatlarda.
Ol kórkem ónerdiń kelip shıǵıwın esapqa alıp, balalar oyınlarına shaqırıq etdi. Túrli xalıqlar (tiykarınan baslanıwiy) balaları oyınlarınıń mazmunın analiz qılıw oǵan insaniyat tariyxında oyın da kórkem óner sıyaqlı miynetten keyin jáne onıń tiykarında payda bolǵanlıǵın atap ótiw imkaniyatın berdi. Oyın adamlardıń miynet iskerligin sáwlelendiredi. Ol yamasa bul iskerlikte keshken sezimlerdi miynette kórinetuǵın bolǵan epshillik, ziyreklilik, kúsh-quwattan qayta qayta tiklewge umtılıw baslanıwiy adamdı dástúr oyınlarına, oyınlarǵa, qosıqlarǵa odaǵan. Sonday etip, Plexanov G. v. oyın uzaq tariyxga iye hám baslanıwiy jámiyette miynet tiykarında payda bolǵan degen juwmaqqa keldi.
Shaxstıń turmısında oyın, Plexanov G.V. dıń sózlerine kóre, isten aldın bolǵan. Bul oyındıń social maqseti: ol " materiallıq tabıslardı áwladdan áwladqa ótkeriw", balalardı miynetke tayarlaw quralı bolıp xızmet etedi.
Plexanov G. vning pikirleri. " Balanıń turmısında mudamı oyın aktivligi, keyingi miynet iskerligin kutganmi? " Degen soraw menen háwesker jańa áwlad ilimpazlarınıń dóretpelerinde islep shıǵılǵan.
Elkonin D. B. rolli oyındıń tariyxıy kelip shıǵıwı hám rawajlanıwı haqqında boljawdı ilgeri surdi.
Elkonin D. B. aytıp ótkeni sıyaqlı, hár qıylı ónermentchilikning payda bolıwı, texnologiya hám quramalı ásbaplardıń rawajlanıwı menen oyınshıqlar ekinshisiniń úlgisi bolıwdı toqtatdi. Olar sırtqı kórinisinde emes, bálki ásbaplarǵa uqsaytuǵın edi. Basqasha etip aytqanda, oyınshıqlar ásbaplar suwretine aylandı. Bunday oyınshıqlar menen miynet háreketlerin shınıǵıw qılıw múmkin emes, lekin siz olardı súwretlewińiz múmkin. Rolli oyın payda boladı, ol jaǵdayda kishi balaǵa tán bolǵan úlkenler turmısında aktiv qatnas etiw qálewi qaniqish payda etedi. Haqıyqıy turmısda bunday qatnasıw múmkin emesligi sebepli, bala qıyalıy jaǵdayda háreketlerin tákirarlaydı. Minez-qulıq, úlkenler munasábetleri. Sonlıqtan, rolli oyın ishki, tug'ma instinktlar tásirinde emes, bálki balanıń jámiyettegi ómiriniń anıq belgilengen social sharayatları nátiyjesinde júzege keledi. Úlkenler bolsa, óz gezeginde, áwladdan -áwladqa ótip kiyatırǵan arnawlı jaratılǵan oyınshıqlar, qaǵıydalar, oyın texnikası járdeminde balalar oyınların ǵalabalastırıwǵa úles qosadı, oyındı jámiyet mádeniyatınıń bir bólegine aylantıradı.

1. Jas balalar ushın oyın-kúlkilerdi shólkemlestiriw boyınsha kórsetpeler.(2-3)

1. Didaktikalıq oyın " Keliń, quwırshaq ushın bólmenı shólkemlestireyik. "
Balalar yarım sheńber ishinde otıradı, onıń orayında kofe (balalar ) stolı jaylasqan. Oqıtıwshı balalarǵa tanıs bolǵan quwırshaq penen tanıstıradı. Balalar Katyanı tanıp, quwanadı.
- Mine (oqıtıwshı stol maydanın qolı menen sızadı ) Katyanıń bólmesi. Ol bul jerde jasaydı. Katya, bólmeńız sizge unadı ma? (Balalar da bul sóz dizbegin tákirarlaydı.)
" Joq", dep juwap beredi Katya.- Maǵan bólmeń jaqpaydı. Stol da, stul da joq. Kepren joq... Oqıtıwshı keprendi jaylastıradı. Balalardan soraydı:
-Ne bul? Ne ushın Katya keprenge mútáj?
Quwırshaqtı keprendi názerden qashırmawǵa hám hátte oǵan jatıwǵa usınıs etedi.
" Jatıń, jatıń", balalar da usınadı. Quwırshaq jatadı hám uyqlap qaladı.
-Uyqlasın,- deydi oqıtıwshı,- hám biz oǵan bólme ajratamız. Biz stol ornatamız.
-Ne bul? Ne ushın Katya stolga mútáj? - dep soradı oqıtıwshı.
" hám sizge stullar kerek",- deydi balalardan biri, álbette,
- Nege stullar? - hayran boladı oqıtıwshı.
Juwaplardı tıńlap, olardı maqullap, stullardı qoyadı. Keyin garderob, bufetke alıp keledi. Olardıń atın so'raydi, juwaplardı tuwrılaydı, zatlardıń maqsetin túsindiredi, kóyleklerdi shkafqa qoyadı hám ıdıs -tabaqlardı shkafqa qoyadı. Bólme úskenelengennen keyin Katya oyanadı. Ol jańa mebelden quwanadı, balalardan shkaf hám bufet haqqında soraydı. Balalar onıń sorawlarına juwap beredi. Katya hámme zattı tezlik penen úyrenbeydi. Ol bufetti shkaf penen aralastırıwı múmkin. Balalar qáteni seziwi hám dúzetiwi kerek.
Bul studentler sóylewin rawajlandırıw hám átirap -ortalıq menen tanısıw ushın ámelge asırıladı.
2. " Haywanlardı baǵıń" oyını
" Haywanlardı baǵıń" didaktikalıq oyını júdá qızıqlı.
Haywanlardı baspadan shıǵarıwıńız hám sızıqlar boylap kesilisiwińiz kerek. Bul halda, bul ıyt, pıshıq hám qoyan. Awızdı kesip taslawıńızǵa isenim payda etiń.
Endi siz úsh ólshemli nomerdi jaratıw ushın haywandı qutiga jabıstırıwıńız kerek. Keyin haywanlar ushın azıq-túlik, yaǵnıy pıshıq ushın balıq, ıyt ushın súyek hám qoyan ushın geshir shıǵarıń. Dıqqat : balalar baqshası oqıwshıların adastırıp jiberiw ushın awqatlar arasında oyında usınıs etilgen haywanlardıń hesh biri jemeytuǵın japıraqlar da bar.
Endi haywanlardı awqat menen baǵıwdı sorań. Sonı aytıw kerek, japıraqlar qutılardan sırtta qalıwı kerek.
3. Oyın : " Gúlge gúbelek qoyıń"
Maqset: balalardı reńlerdi parıqlawǵa úyretiw.
Materiallar : kartonnan gúller, kartonnan gúbelekler de.
Oyın procesi.
Oqıtıwshı otlaqta gúller ashılǵanın aytadı, balalardan olardıń reńi qanday ekenligin aytıwdı soraydı. Keyin oqıtıwshı gúbelekler otlaqqa ushıp ketkenligin túsintiredi hám balalardan birdey reńdegi gúlge gúbeleklerdi egiwdi so'raydi.
4. MENIŃ SÚYGEN OYÍNSHÍQLARÍM
" Úlken kishkene"
Maqset: Kólemi haqqında túsiniklerdi qáliplestiriw: úlken, kishi. Balanıń itibarın ólshem degi birdey túrdegi obyektlerdiń ayırmashılıǵı hám ayrıqshalıǵına qaratıw. Passiv sóz baylıǵın tómendegi sózler menen toltırıw : úlken, kishi.
Materiallar : úlken hám kishi toplar hám kublar.
Oyın procesi
Oqıtıwshı balanıń itibarın birdey túrdegi obyektlerdiń ayırmashılıǵına hám ayrıqshalıǵına qaratadı. Úlken kublar hám úlken toplardı úlken sebetke, kishilerin bolsa kishkenesine qoyıwdı usınıs etedi. Oqıtıwshı háreketlerdi kórsetedi, balalar onnan keyin tákirarlaydı. Keyin balalar ǵárezsiz túrde oynaydı.