Абдулла Орипов,
Ўзбекистон ªа³рамони,
халº шоири
Oyina.uz kutubxonasi
5
МАЖНУН СУРАТИ
О
та-бола сертупроº йўлдан илдам
юриб боришарди. Йўлга тўкилган
ша¾ал туп роººа ºоришиб кетганлиги са-
баб, баъзан тупроº фараз ºилиб ташланган
ºадам остидан тош чиºиб ºолиб, товонини
эзиб юборарди. Отаси бундай чанг-тўзонли
йўллардан юравериб, кўникиб кетганлиги
учун ³ам бепарво. Болага эса ºийин. Бу-
нинг устига янги туфлиси чап оё¾ини ºаттиº
сиºади. У бот-бот оºсаса-да, лекин буни
ота сига сездирмасликка тиришади. Аксинча
илдам ºадам ташлаётган отасига етиб юриш-
га шошилади. Отаси унинг оз¾ин ºўлларидан
ма³кам ушлаб:
– Тезроº юр, ў¾лим. Та¾ин репетицияга
кеч ºолмай, – дейди ºадамларини тезлаш-
тириб.
«Репетиция» сўзини эшитиши билан бо-
ланинг кўз олдига театр келади. Беихтиёр
отасининг са³нада ижро этган ролларини
эслай бошлайди. Карим Зокиров театрлар-
да са³налаштирилган «²алима», «Фар³од
ва Ширин», «Гулсара», «Бўрон», «Майсара-
нинг иши» сингари мусиºали драма ва опе-
раларда асосий ³амда бош ролларни ўйнаб,
аллаºачон томошабинлар олºишига сазовор
бўлган эди. Айни пайт у киши маш³ур ³офиз
Oyina.uz kutubxonasi
6
сифатида ³ам танилиб улгурган эди. «Суво-
ра», «Дуго³», «Таронаи дуго³» ашулаларини
ўзига хос услубда ва овозда ижро этиб, устоз
санъаткорларнинг юксак ба³осига сазовор
бўлган эди.
– Бугун яна Мажнунни ўйнайсизми, ада? –
деб сўрайди у.
– Йўº! ²озир янги операни машº ºил-
япмиз. Премьерага, албатта, сени олиб бо-
раман.
У «премьера» сўзининг маъносига ³али
тўлиº тушунмаса ³ам отасининг ваъдасини
эшитиб хурсанд бўлди. Хурсанд бўлиб ота-
сига яна савол бермоºчи эди, товони тош-
га тегиб, беихтиёр кўзларидан тирºираб ёш
чиºиб кетди. Лаънати тош!.. Тў¾риси, отаси
унга янги туфли олиб келганида роса ºувон-
ган эди. Фаºат ºувонмади, ³атто янги туфли-
сини тушида ³ам кўрди. Тушида уни кўчага
кийиб чиºиб, дўстларига маºтанганмиш.
Сўнг кўча этагидаги чимзорда ºўшни
ма³алланинг болалари билан футбол ўйнаган
эмиш. Роса тўп тепиб, раºиблар дарвозаси-
ни бир неча марта нишонга олибди-ю, лекин
туфлиси оё¾ини сиºаётганини мутлаºо сез-
мабди. «Туфлинг се³рли бўлса керак», дер-
миш болалар чапак чалишиб. Энг му³ими,
уларнинг командаси ¾олиб чиºибди. Болалар
нуºул унинг атрофидан айланиб, туфлисига
ºарашармиш. Ё тушида, ³аºиºатан, туфлиси
оё¾ини сиºмадимикин?..
У го³ туш тафсилотлари, го³ о¾риº азоби
билан бўлиб, ³ашаматли бинонинг дарвозаси
ºаршисига келиб ºолишганини пайºамади.
Oyina.uz kutubxonasi
7
– Йигитча, болалар санаторийси шуми? –
деб сўради отаси бир таваºаси ºия очиº дар-
воза ёнида турган новча боладан.
– Шу, – деди бола хаста овозда.
– ªабулхонаси ºаерда?
Бола саволни эшитиши билан дарвоза
тава ºасини очиб, уларни ичкарига – ºалин
дарахтлар билан ўралган баланд иморат
томон бошлади. Ота-бола кичик асфальт
йўлакдан у билан ёнма-ён юришди.
Ботир ºалин дарахтлар остида ўйнаб юр-
ган болаларни кўриб, енгил тортиб, о¾риºни
бироз унутди. Новча бола уларни бинонинг
биринчи ºаватига олиб кириб, ўнг ºўл то-
мондаги иккинчи эшик ёнида тўхтади.
– Директорнинг хонаси шу, кираверинг-
лар, – деди ўша хаста овозда.
Отаси оºиш рангли эшикни бир-икки
ºаттиº чертиб, кейин секин очиб сўради:
– Мумкинми?
– Мар³амат, – ичкаридан аёл кишининг
мулойим товуши эшитилди.
Отаси уни етаклаб ичкари кирди ва хона
тўрида ўтирган ўрта ёшлардаги рус аёл би-
лан ºўл бериб кўришди.
–Клавдия Дмитриевна! – деб ўзини та-
ништирди аёл ўрнидан туриб.
– Ботир Зокиров! – деди отаси ўзини эмас,
болани таништириб.
– Жуда яхши. ªани, мар³амат ºилиб ўти-
ринглар, – деди аёл уларга бўш курсиларни
кўрсатиб.
Отаси ўтирмасдан чўнтагидан ў¾лининг
саломатлиги тў¾рисидаги аллаºандай ºо¾оз-
Oyina.uz kutubxonasi
8
ларни олиб аёлга узатди. Клавдия Дмитри-
евна ºо¾озларни бирма-бир кўздан кечириб
чиºди.
– ²аммаси жойида, – деди у.
– Унда мен борай, ў¾лим. Сен яхшилаб,
ўйнаб-кулиб дам олгин. Зерикмагин. Жуда
зериксанг, уйимиз бир ºадам. Болалар билан
уришмагин, – деди отаси унинг елкасига
о³иста ºоºиб хайрлашаркан.
Отаси йўлакка чиºиши билан бир гуру³
тарбиячилар, ўºитувчилар уни ўраб олишди.
– Ассалому алайкум, Карим ака!
– Хуш келибсиз, Карим ака!
– Бир пиёла чойимиз бор, ме³мон бўлинг.
– Ў¾лингизни олиб келдингизми?.. Яхши
-яхши. Ўзимиз кўз-ºулоº бўламиз...
– ªачон ваºтингиз бўлса санаторийда
бир учрашув ºилсак.
– Ра³мат, ра³мат... Насиб ºилса... – Ота си
ºўлини кўксига ºўйиб, атрофдагилар билан
тезгина хайрлашиб изига ºайтди...
У отаси билан ³амиша фахрланарди.
Ботирнинг отаси – Карим ака томонидан
бобоси – Зокир тунукасоз нафаºат Кўкчада,
балки Тошкентда анча маш³ур усталардан
эди. Бу хушфеъл, самимий инсон ишдан сўнг
бо¾ ичидаги майдонда ўтириб дутор чалишни
яхши кўрарди. Баъзан ширали овозда ºўшиº
³ам хиргойи ºиларди. У кишининг санъатга
иштиёºи баланд эди. Шу боис ў¾ли Каримни
санъаткор бўлишига тўсºинлик ºилмади...
Онаси Шо³иста опа томонидан бобо-
си – Саид ªори домла Ўºчи ма³алласида
яшарди. У киши нуфузли оилада ту¾илган
Oyina.uz kutubxonasi
9
бўлиб, бир ºатор Шарº ва £арб тилларини
яхши биларди,
і
атто фаранг ва немис тил-
ларида эркин сўзлашарди. У киши бир ºанча
хорижий мамлакатларда бўлган, тарих, ада-
биёт ва санъатни анча пухта ўрганган эди.
Саид ªори домла йигирманчи аср боши-
да ўз мабла¾и ³исобидан дастлабки босма-
хоналардан бирини ºурдирган. Халºни ³ам
маърифатпарвар ºилиш учун Яссавий, Сўфи
Оллоёр, Навоий, Машраб каби шоирлар ки-
тобларини нашр эттирган...
* * *
²аворанг майка кийган, баданлари, юз-
лари офтобда анча ºорайган, сочи устарада
топ-тоза ºилиб олинган, ºора кўзлари катта-
катта «янги бола» – Ботир бир ³афтада са-
наторийдагиларга ºўшилиб кетди. Катта-ки-
чик уни бирдай яхши кўриб ºолди. Айниºса,
унга тарбиячи – Юрий билан гуру³ бошли¾и
Анвар жуда маъºул бўлди. Унинг дастлабки
кунларда ўзича уялиб, болалардан тортиниб
юрганини кўрган Юрий аста ёнига чаºириб,
санаторийнинг яшил ³овлисида сайр ºилиб,
унга тарих ³аºида ўз билганича ºизиº ³ан-
гомалар айтиб бера бошлади.
– Биласанми, Ботир, дунёда энг зўр фан –
тарих. Инсоният пайдо бўлибдики, тарих
билан ºизиºади, тарих билан нафас олади.
Барча миллат ўз тарихини ўрганиш, бойи-
тиш, юксакларга олиб чиºиш учун интила-
ди. Биров ºуради, обод ºилади. Биров бу-
зади, вайрон ºилади. Тарих ¾илдираги эса
на ³укм дорларга, на авомга бўйсунмай ай-
Oyina.uz kutubxonasi
10
ланаверади. Э³-³е, тарихда ºанчадан-ºанча
ажойиб мўъжизалар рўй бермаган, ºанчадан-
ºанча маълуму маш³ур жа³онгирлар ўтмаган.
Менга кўпроº Шарº, Ўрта Осиё тарихи ёºади.
Жуда ºизиºарли-да! Хуллас, тарихнинг ўз
ºонун-ºоидаси бор... Мана, масалан, сен Эски
ша³ардаги Кўкалдош мадрасасининг ºайси
асрда, ºачон ºурилганини биласанми? –
деб сўраб ºолди дабдурустдан Юрий.
Ботир нима деб жавоб беришини билмай
довдиради. Ўзини ўнглаб олиб:
– Жуда чиройли, – деди. Лекин у «мад-
раса», «аср» деган сўзларнинг маъносига ту-
шунмади. У тарих деганда Алишер Навоий-
нинг «Фар³од ва Ширин», «Лайли ва Маж-
нун» асарларини тушунарди. Чунки отаси
бу маш³ур достонларни ºайта-ºайта ўºиб
берар, бу асарлар адабиётимизнинг ўлмас
намуналари, деб таърифларди. Уни кўпроº
Мажнун ºисмати ºизиºтирар, унга чин дил-
дан ачинар, хаёлан унинг сиймосини кўз ол-
дига келтиришга уринарди. ²атто отасидан
эшитган ºуйидаги икки мисрани ёд билади:
Do'stlaringiz bilan baham: |