Oybek rashidov

14-Mavzu: Qoraqalpog‘iston davlat arxivlarining tashkil topishi hamda 
faoliyati 
Reja: 

---

138 
 
1. Qoraqalpog‘iston   Respublikasi   davlat   arxivining  tashkil etilishi. 
2. Qoraqalpog‘iston Respublikasi Markaziy Davlat  arxivi  va unda saqlanayotgan 
fondlar tasnifi. 
1. Qoraqalpog‘iston   Respublikasi   davlat   arxivining  tashkil etilishi. 
Turkiston,  Buxoro,  Xorazm  sovet  respublikalari  1924-yil  noyabrida  bo‘lib  o‘tgan 
maxsus sessiyalarida o‘z-o‘zini tarqatib yuborish to‘g‘risidagi qarorini qabul qildi. 
Shu yilning 31-oktyabrida O‘zbekiston SSR tuzilishini boshqarish uchun Inqilobiy 
qo‘mita (Revkom) ta’sis etildi.  
O‘zbekiston  SSR  Inqilobiy  qo‘mitasi  Qoraqalpoq  Avtonom  viloyati  bilan 
ham chegaralar xususida quyidagi kelishuvni tasdiqladi:  
 
1) To‘rtko‘l shahri va uning tumanlari Qoraqalpoq Avtonom viloyati tarkibiga 
kiritilsin; 
 
2)  Qoraqalpoqlarni  ajratgandan  so‘ng  aholisini  o‘zbeklar  tashkil  qilgan 
Amudaryo  viloyatidagi  Xorazm  SHo‘raxon  uezdi  O‘zbekiston  SSR  tarkibiga 
kiritilsin; 
 
3) Qo‘mitaning To‘rtko‘l tumani hududini Qoraqalpoq Avtonom viloyati va 
O‘zbekiston  Respublikasi  o‘rtasida  chegaralash  to‘g‘risidagi  qarori  tasdiqlansin 
(O‘rta Osiyo Byurosining 2-sonli bayonnomasi). 
O‘rta  Osiyoda  milliy-hududiy  chegaralanishning  o‘tkazilishi  natijasida 
O‘zbekiston  SSR,  Turkmaniston  SSR,  Tojikiston  ASSR  (O‘zbekiston  SSR 
tarkibida),  Qoraqirg‘iz  (Qirg‘iz)  viloyati  (RSFSR  tarkibida)  va  Qoraqalpog‘iston 
Avtonom oblasti (Qozog‘iston ASSR tarkibida) tashkil etildi va ularga tegishli arxiv 
hujjatlar  berib  yuborildi.  1936-yildan  e’tiboran  Qoraqalpog‘iston  Avtonom 
respublika  sifatida  O‘zbekiston  SSR  tarkibiga  kiritildi.  Qoraqalpog‘iston 
Respublikasining  markazi Nukus shahri bo‘lib, uning hududi 166,600km
2
ni tashkil 
etadi.  Respublika  14  ta  Amudaryo,  Beruniy,  Chimboy,  Ellikqa’la,  Kegayli, 
Mo‘ynoq,  Nukus,  Qani’ko‘l,  Qo‘ng‘irot,  Qorao‘zak,  Shumanay,  Taxtako‘pir, 
To‘rtko‘l, Xo‘jayli  tumanlaridan iborat.    
 
Qaraqalpog‘istonda arxiv ishi 1925-yili  Qoraqalpog‘iston avtonom viloyati 
arxiv idorasi sifatida faoliyat boshladi. 1932-yildan Qoraqalpog‘iston ASSR arxiv 

---

139 
 
idorasi  sifatida,  1934-yildan  esa  Qoraqalpog‘iston  ASSR  Markaziy  boshqarmasi, 
1940- yili Qoraqalpog‘iston ASSR NKVD arxiv bo‘limiga aylantirildi. 1943-yildan 
to  1991-yilgacha  Qoraqalpog‘iston  ASSR  Markaziy  Davlat  arxivi  sifatida  o‘z 
faoliyatini  olib  bordi.  1991-yili  O‘zbekiston  Respublikasi  o‘z  mustaqilligiga 
erishgach  Qoraqalpog‘iston  Respublikasi  ham    O‘zbekiston  tarkibida  o‘zining 
mustaqil tuzilmalarini tuzdi. Shu bilan birgalikda Qoraqalpog‘iston ASSR Markaziy 
Davlat  arxivi  Qoraqalpog‘iston  Respublikasi  Markaziy  davlat  arxivi  deb 
o‘zgartirildi. 
Qoraqalpog‘iston  Respublikasi  Markaziy  davlat  arxivida  bugungi  kunda 
f
uqarolarni  qabul  qilish,  murojaatlarning  o‘z  vaqtida  va  sifatli  bajarilishini 
ta’minlash  nazoratga  olingan.  Fuqarolar  murojaatlari  bo‘yicha  ish  olib  boruvchi 
xodimlarning ish o‘rinlari va ichki hujjatlarini (murojaatlarni qayd etish jurnallari), 
shu  bilan  birga  ularning  muomala  madaniyatini  har  bir  arxiv  muassasasi  rahbari 
tomonidan shaxsan nazarot qilib borish ishlari yo‘lga qo‘yildi.
 
Hozirgi  kunda  Qoraqalpog‘iston  Respublikasi  arxiv  ishi  boshqarmasi 
tarkibiga:
 

 
Qoraqalpog‘iston Respublikasi Markaziy davlat arxivi. 

 
Qoraqalpog‘iston Respublikasi Amudaryo tuman davlat arxivi 

 
Qoraqalpog‘iston Respublikasi Beruniy tuman davlat arxivi  

 
Qoraqalpog‘iston Respublikasi Qani’ko‘l tuman davlat arxivi  

 
Qoraqalpog‘iston Respublikasi Qorao‘zak tuman davlat arxivi  

 
Qoraqalpog‘iston Respublikasi Kegeyli tuman davlat arxivi 

 
Qoraqalpog‘iston Respublikasi Qo‘ng‘irot tuman davlat arxivi 

 
Qoraqalpog‘iston Respublikasi To‘rtko‘l tuman davlat arxivi 

 
Qoraqalpog‘iston Respublikasi Xo‘jayli tuman davlat arxivi 

 
Qoraqalpog‘iston Respublikasi Chimboy tuman davlat arxivi 

 
Qoraqalpog‘iston  Respublikasi  Ellikqal’a  tuman  davlat  arxivlari 
kiradi.