Овқатдан заҳарланиш (токсикоинфекциялар) қўзғатувчилари

Давоси ва профилактикаси. Ботулизмнинг дастлабки клиник белгилари пайдо бўлиши билан дарҳол меъдани чайиш лозим. Сўнг беморга поливалент (А,В,С,Е) ботулиник антитоксин зардоб (мускул, вена орасига) юборилади. Зардоб ўз вақтида юборилса, бемор ҳаётини сақлаб қолиш мумкин, чунки зардоб бирдан-бир даволовчи препарат ҳисобланади. Бемор аҳволига қараб зардоб қайта юборилади. Зарарланган озиқ-овқатни истеъмол қилган, аммо ҳали касал бўлмаган кишиларга ҳам профилактик антитоксин ва ботулизмга қарши поливалент зардоб юборилади.


Протейлар
Ушбу бактерияни 1885 йил Г.Хаузер айниган гўштдан биринчи бўлиб ажратиб олган. У агарли муҳитда ўстирилганда ташқи кўринишини ўзгартириб, ёйилиб ўсади. Шу сабабли бу уруғга Proteus деб ном берилган. У беш турдан иборат: P.vulgaris, P.mirabilis, P.morgani, P.rettgeri, P.inconstans.
Морфологияси. Proteus уруғига мансуб барча турлар полиморф, грамманфий таёқча шаклида бўлиб, узунлиги 1–3 мкм, эни 0,4–0,8 мкм. Уларнинг кокксимон, ипсимон шакллари ҳам бўлиб, спора ва капсула ҳосил қилмайди, ҳаракатчан, хивчинлари перитрих жойлашган. Электрон микроскоп ёрдамида текширилганда уларда фимбриялар борлиги аниқланган. Протеуслар Enterobacteriacaе оиласига мансуб бактерияларнинг барча хусусиятларига эга. Нуклеоидидаги ДНК таркибида Г+Ц 38-44% ни ташкил этади.
Ўсиши. Протейлар озиқ муҳитларга талабчан эмас, шунинг учун оддий муҳитларда (Эндо, Левин, Плоскирев) яхши ўсади. P.vulgaris ва P.mirabilis агарли муҳитда ўзига хос ёйилиб ўсади, яъни H-шаклдаги колониялар ҳосил қилади. Қиялаштирилган пробирка ичида конденсацион суви бўлган агарга (Шукевич усули билан) экилса, ўрмалаб ўсиб бутун юзасини қоплайди.
Касалликнинг одамлардаги патогенези. Proteus уруғига мансуб бактериялар шартли-патоген микроорганизмлар ҳисобланади. Уларнинг патогенлиги вирулентлиги ва эндотоксини билан боғлиқ. Протейлар, асосан, овқатдан заҳарланишнинг қўзғатувчилари ҳисобланади.
Протейлар бошқа грамманфий бактериялар (E.coli, Pseudomonas), стафилококк ва баъзи анаэроб бактериялар билан бирга йирингли касалликлар кечишини оғирлаштиради. Бундан ташқари, P.morgani ва P.rettgeri лар касалхона ичи касалликларининг қўзғатувчилари ҳам ҳисобланади.