O’UM2020-Biznes rejalashtirish O. A. Amanov O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

Muallif - O.A.Amanov 
 
“O’sish”  –  korxona  o’lchamining  oshishi  va  ishlab  chiqarish  hajmining 
kengayishini  ifodalaydi.  Xususan,  ishlab  chiqarish  hajmi,  ishchilar  soni,  sotuv 
hajmining o’zgarishi.
8
 
Rivojlanish  esa  birinchi  navbatda  xo’jalik  tizimining  sifat  jihatidan  o’zgarish 
va  yangilanishi,  barcha  bo’limlarda  texnika,  texnologiyalarni,  ishlab  chiqarish  va 
mehnatni  tashkil  etishni  takomillashtirish  asosida  samaradorlikni  oshirishni  ko’zda 
tutadi. 
Nazariya  va  amaliyotda  iqtisodiy  tizimlarni  rivojlantirishning  3  asosiy 
konse’siyasi ajratiladi. 
Ideal  –  tadbirkorlik  obyektiga  fan–texnika  taraqqiyoti  doirasida  zaruriy 
innovatsiyalarni  joriy  etish  asosida  samaradorlikni  oshirishni  ta’minlaydigan  
o’zgarishlar kiritish. 
Real  –  moliyaviy  –  iqtisodiy  holatdagi  dastlabki  salbiy  belgilar  aniqlanishi 
bilan korxonada qisman reforma (qayta o’zgarishlar) ni amalga oshirish. 
Radikal  –  boshqaruvni  takomillashtirish,  ishlab  chiqarish  samaradorligini  va 
ishlab  chiqariladigan  mahsulot  raqobatbardoshligini  oshirish,  mehnat  unumdorligini 
oshirish,  xarajatlarni  kamaytirish,  moliyaviy  natijalarni  yaxshilashga  yo’naltirilgan 
tub islohotlarni amalga oshirish. 
Rivojlanishdan farqli ravishda korxonada ishlab chiqarishning o’sishi quyidagi 
shakllarda amalga oshiriladi:  
Gorizontal  –  mavjud  va  yangi  bozorlarda  bir  xil  turdagi  mahsulotlar  ishlab 
chiqarish va sotish hajmlarini ko’paytirish orqali (geografik eks’ansiya) 
Vertikal  –  texnologik  jihatdan  o’zaro  bog’langan  ishlab  chiqarishni  tashkil 
etish yoki birlashtirish orqali ta’minotchi yoki iste’molchiga yaqinlashtirish. 
Diversifikatsiyalangan  –  turli  ishlab  chiqarishlarni  bir  konglomeratga 
birlashtirish. 
O’sish  korxona  iqtisodiy  rivojlanishining  tarkibiy  qismi  bo’lib,  o’z  ichiga 
shakllanish,  o’sish,  yetuklik,  pasayish,  barqarorlashuv  kabi  davrlarni  oladi. 
Amaliyotda  rivojlanish  va  o’zaro  aloqadorlikda,  bir  –  birini  to’ldirgan  holda 
maydonga chiqadi. 
Biznes sohasida strategiya quyidagilar tarzida namoyon bo’ladi: 
–  korxonaning  uzoq  muddatli  maqsadlariga  erishish  bo’yicha  tashkiliy–
iqtisodiy choralar tizimi; 
–  maqsad,  imkoniyat  va  xodimlar  imkoniyatlarini  ta’minlaydigan  yo’nalishlar 
sifatida; 
–  asosiy  maqsadga  erishish  uchun  muammolarni  va  resursni  belgilayligan 
harakat dasturi; 
– korxonaning  raqobat  ustunligiga erishishini ta’minlaydigan samarali  ishchan 
konse’siya;  
– maqsadga erishish vositasi;